Sinds 1 december 2016 is de wet op het nationaal register in België van kracht en sinds eind december 2019 is de titel van beëdigd vertaler of tolk er enkel nog voor zij die de eed hebben afgelegd in handen van de eerste voorzitter van het hof van beroep. Zij worden dan opgenomen in een nationaal register van beëdigd vertalers en tolken. Enkel wie in dat register is opgenomen, kan en mag nog werken als beëdigd vertaler of tolk. In theorie althans, want in de praktijk lijkt het overal in het honderd te lopen. Nochtans heeft men alleen al vorig jaar 702.000 euro besteed aan de overkoepelende ICT-structuur.
Beëdigde vertalers en tolken wachten op uitvoeringsbesluit
In de praktijk is het vooral wachten op een aantal KB’s die verschillende praktische zaken moeten regelen. Die zijn nog steeds niet verschenen, terwijl de beëdigde vertalers en tolken intussen al ruim twee maand geleden hun eed hebben afgelegd. Zij zouden officiële legitimatiekaarten moeten krijgen, maar zonder het KB weet niemand hoe die eruit zouden moeten zien. Daarom zouden ze in afwachting een attest van eedaflegging moeten krijgen, maar in de praktijk heeft nog niemand zo’n attest gekregen. Zij die wettelijk beëdigd zijn kunnen dat tot op heden dus nog steeds niet aantonen. Dan maar een beroep doen op het publiekelijk toegankelijk nationaal register van beëdigd vertalers en tolken? Dat is inderdaad wettelijk voorzien, maar in de praktijk is ook de databank nog steeds niet beschikbaar. De beëdigde vertalers en tolken beschikken nog steeds niet over een officiële stempel, waardoor ze elke vertaling op de rechtbank moeten laten legaliseren.
Onduidelijkheid bij politieambtenaren
Bij een verhoor of een telefoontap moeten politieambtenaren soms een tolk inschakelen. Ze mogen hiervoor enkel een beroep doen op een tolk die in het nationaal register is opgenomen. Tot op heden kunnen zij dat nationaal register echter nog niet raadplegen en is er geen manier om te controleren of de tolk wel degelijk in het register is opgenomen. Ja, men zou een tijdelijke Excellijst opstellen, maar ook die lijst is nog steeds niet beschikbaar voor de politie. Interne richtlijnen roepen de politieambtenaren dan ook op om gewoon aan de tolk te vragen of zij de nieuwe eed al hebben afgelegd, maar zekerheid biedt dat natuurlijk niet. Als uiteindelijk blijkt dat ze de nieuwe eed nog niet aflegden, is het verhoor volgens de taalwetgeving nietig.
Nog problematischer bij buitengerechtelijke opdrachten
Waar politieambtenaren tenminste nog interne richtlijnen hebben, is het bij buitengerechtelijke opdrachten nog problematischer. Ook hier weet niemand wie al dan niet de titel van beëdigd vertaler of tolk mag dragen, maar bovendien blijkt ook dat niemand afweet van de wetswijzigingen en de nieuwe eedverplichting.
Op het terrein stellen we ook vast dat burgers die een akte, attest of diploma willen laten vertalen, van hun gemeente of stad vaak een verouderde lijst meekrijgen met gegevens van “beëdigd” vertalers. Een deel van die vertalers mag thans die titel niet meer dragen. Ook online ledenregisters van beroepsverenigingen bieden geen enkele zekerheid dat men met een beëdigd vertaler of tolk te maken heeft. Op die manier kan het zijn dat particulieren en bedrijven nutteloze vertaalkosten maken en zich achteraf bekocht voelen. Vertalingen van niet meer beëdigde vertalers kan men immers niet meer laten legaliseren.” (Henri Boghe, beëdigd vertaler-tolk bij Translatica VOF, zoals verschenen op Legalnews.be)
Gelijkaardige problemen stellen zich ook bij diverse andere situaties waarbij een beëdigd tolk noodzakelijk is. Denk bijvoorbeeld aan anderstaligen die tijdens een rijexamen een beëdigd tolk kunnen inschakelen of aan huwelijksplechtigheden waarbij de beëdigd tolk de vertalingen doet. Ook in dergelijke gevallen kan men hun titel niet controleren en kan dit achteraf in nietigheden resulteren. Op het kabinet van Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters lijken ze er niet echt wakker van te liggen en verwijzen ze dus gewoon naar de vroegere lijsten.
Om te vermijden dat door een eventuele onduidelijkheid in de wetgeving de kandidaten geen examen met tolk zouden kunnen afleggen, wordt er verder gewerkt (in overleg met het departement Mobiliteit en Openbare Werken) op basis van de documenten uit het verleden die in de examencentra werden voorgelegd door de tolken en waaruit hun beëdiging moet blijken.”
Deze “documenten uit het verleden” waar ze het over hebben, zijn in feite officieuze beëdigingsattesten en tolkenlijsten die helemaal geen rechtsbasis hebben. Niet alleen loopt de uitvoering van het nieuw wetgevend kader in het honderd, bovendien blijkt ook niemand er echt zin in te hebben om het ook effectief toe te passen. Hoewel het kabinet van Vlaams minister van Mobiliteit verwijst naar de officieuze lijsten, is er helemaal geen rechtsbasis om een beroep te doen op vertalers en tolken die niet in het register zijn opgenomen. Dit kan enkel in spoedeisende gevallen, wanneer er geen beëdigd vertaler of tolk beschikbaar is voor de betrokken taal of wanneer het nationaal register door de zeldzaamheid van de taal geen beëdigd vertaler of tolk bevat. Wie buiten de lijst om een vertaler of tolk wil inschakelen, moet daarvoor een verzoek indienen. De vertaler of tolk die niet op de lijst staat, krijgt voor die specifieke opdracht dan een beëdigde titel. Zomaar een beroep doen op officieuze lijsten is dus niet toegestaan.
