Sinds kort hebben detentiehuizen, waar gedetineerden met een straf van maximaal drie jaar hun straf uitzitten, een vaste plek in de Belgische wetgeving. Ze zijn namelijk wettelijk verankerd in de zogeheten Basiswet Gevangeniswezen. De federale regering voert nu specifieke normen in die vanaf 1 februari 2025 van kracht worden.
Wettelijke basis en doelstelling
Detentiehuizen zijn kleinschalige inrichtingen die wettelijk zijn verankerd in de Basiswet Gevangeniswezen sinds 2024. Hoewel ze in de praktijk al langer bestonden, kregen ze pas recent een juridische basis. De regering wil dat korte gevangenisstraffen voortaan hoofdzakelijk in detentiehuizen worden uitgevoerd. Deze huizen worden gezien als gevangenissen en moeten voldoen aan dezelfde basisregels voor verblijfsruimtes en gemeenschappelijke voorzieningen. Echter, wat het veiligheidsniveau betreft, gelden lagere eisen.
Specifieke kenmerken van detentiehuizen
Detentiehuizen verschillen op meerdere punten van reguliere gevangenissen. Ze worden omschreven als kleinschalige voorzieningen die nauw verbonden zijn met de maatschappelijke omgeving. Dit betekent dat de veiligheidsmaatregelen en het regime in deze detentiehuizen ook minder streng zijn. Gedetineerden hebben doorgaans meer bewegingsvrijheid en kunnen op elk moment hun verblijfsruimte verlaten. Voor de oprichting van detentiehuizen maakt men bovendien vaak gebruik van bestaande panden, zoals voormalige kantoren of scholen, die na aanpassingen geschikt worden gemaakt.
Aanpassingen aan bestaande regels
Vanwege de specifieke werking van detentiehuizen past de regering enkele normen aan die zijn vastgelegd in het Koninklijk Besluit van 3 februari 2019. Een belangrijke wijziging betreft de aanwezigheid van sanitair. Omdat gedetineerden altijd toegang hebben tot gemeenschappelijke sanitaire voorzieningen, is het niet verplicht om sanitair in de individuele verblijfsruimtes te installeren. Alleen als deze ruimtes niet vrij te verlaten zijn, moet er minimaal een toilet en lavabo in de individuele verblijfsruimte aanwezig zijn. Indien de grootte van de kamer het toelaat, wordt ook een douche toegevoegd.
Een andere aanpassing betreft het oproepsysteem. In ruimtes die de gedetineerden op elk moment kunnen verlaten, is een dergelijk systeem niet verplicht. In alle andere verblijfsruimten moet een oproepsysteem aanwezig zijn dat verbonden is met een permanent bemande dienst.
Naast de specifieke regels voor detentiehuizen wordt er ook een algemene aanpassing doorgevoerd die geldt voor zowel detentiehuizen als klassieke gevangenissen. De standaardoppervlakte van ramen, die normaal 1 m² bedraagt, krijgt hierdoor een afwijkingsmarge van 30%. Deze wijziging geldt niet voor strafcellen.
De nieuwe regels treden op 1 februari 2025 in werking.
