De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA gaat privébedrijven inschakelen om de maan te ontginnen. De bedoeling daarvan is dat privébedrijven maanstalen van 50 tot 500 gram naar de aarde brengen voor verder onderzoek. NASA zou met dat onderzoek op zoek gaan naar een geschikte locatie voor een maanbasis, met het oog op toekomstige marsmissies. Volgens NASA zou er juridisch niks mis zijn met zo’n ontginning. Om dat na te gaan, moet er gekeken worden naar de bepalingen van het Ruimteverdrag en het Maanverdrag.
Ruimteverdrag
Het Verdrag inzake de beginselen waaraan de activiteiten van Staten zijn onderworpen bij het onderzoek en gebruik van de kosmische ruimte, met inbegrip van de maan en andere hemellichamen, kortweg het Ruimteverdrag genoemd, vormt de basis van het internationale ruimterecht. Het is door 128 landen geratificeerd en ondertekend. Van de landen die het niet ondertekenden, gaat het voornamelijk om landen die geen eigen ruimteprogramma hebben en die pas na de ondertekening in 1967 onafhankelijk werden.
Het bevat een aantal belangrijke basisbeginselen en moet gezien worden als de “grondwet” van het ruimterecht:
- De ruimte is een vrij te verkennen terrein dat vrij door elke staat te gebruiken is
- Verkenning en gebruik van de ruimte mag worden uitgevoerd in het voordeel en het belang van alle staten
- De ruimte moet worden beschouwd als een provincie voor de gehele mensheid en niet enkel als een provincie van een staat
- Geen enkel land kan soevereiniteit claimen over de ruimte of de hemellichamen
- De mensheid zal geen nucleaire wapens of massavernietigingswapens in de ruimte brengen, in een baan om de aarde brengen of op hemellichamen stationeren
- De maan en de andere hemellichamen mogen enkel voor vreedzame doeleinden worden gebruikt
- Ruimtevaarders moeten beschouwd worden als afgevaardigden van de gehele mensheid en niet alleen als afgevaardigden van één staat
- Staten dragen verantwoordelijkheid voor ruimte-activiteiten van zowel hun overheidsinstellingen als van hun particuliere instellingen voor ruimtevaart
- Staten zijn verantwoordelijk voor de schade die wordt aangericht door een door hen gebouwd ruimtevaarttuig
- Elke vorm van schadelijke besmetting van de ruimte en van de ruimtehemellichamen moet worden vermeden
Maanverdrag
Het Ruimteverdrag werd nog voor de kleine stap van Neil Armstrong ondertekend. Daarom werd er in 1979 werk gemaakt van een verdrag dat hemellichamen (niet alleen de maan) beter zou moeten beschermen. Het Maanverdrag voorziet bijvoorbeeld dat het ontginnen van grondstoffen van de maan onder een internationaal regime moet gebeuren, het verbiedt het wijzigen van het milieu van andere hemellichamen en het verbiedt het uitvoeren van wapentesten op hemellichamen.
Wat betekent dat voor het programma van NASA?
Het Maanverdrag werd in de praktijk maar door 16 landen, waaronder België, geratificeerd en is dan ook dode letter gebleven. Tegenover niet-ondertekenende landen als de Verenigde Staten kan het dan ook niet worden ingeroepen. Het Ruimteverdrag werd wel door de Verenigde Staten ondertekend en geratificeerd. Dat wil zeggen dat de Verenigde Staten privébedrijven kan inschakelen voor het ontginnen van maanstalen, maar dan onder de voorwaarden van het Ruimteverdrag:
- Het onderzoek moet worden uitgevoerd in het voordeel en het belang van alle staten
- Bij ongevallen draagt de Verenigde Staten de verantwoordelijkheid en moeten ze de schade aan andere landen of particulieren vergoeden
- Ze moeten het nodige doen om de besmetting van de ruimte en de maan te voorkomen
Het NASA-project lijkt inderdaad aan deze voorwaarden te voldoen. Wat de aansprakelijkheid betreft, is het een en ander al geregeld in het in Washington ondertekende Verdrag inzake de internationale aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door ruimtevoorwerpen.
