In een nieuwe Europese richtlijn verplicht Europa de lidstaten om wetgeving uit te werken die klokkenluiders, die inbreuken op EU-wetgeving melden, beter moet beschermen. De lidstaten zijn vrij om een regeling uit te werken, op basis van de inhoud van de Europese richtlijn. Hiervoor hebben ze tijd tot 17 december 2021. Het intern meldingssysteem in private bedrijven moet ten laatste op 16 december 2023 operationeel zijn.
Klokkenluiders die inbreuken op EU-wetgeving melden
De nieuwe Europese richtlijn moet klokkenluiders beschermen die melding maken van inbreuken op het EU-recht en dit binnen een aantal domeinen. Centraal daarbij staat dat de klokkenluiders bescherming moeten genieten tegen represailles van werkgevers of derden. Het gaat onder andere om inbreuken met betrekking tot:
- Inbreuken op EU-wetgeving met betrekking tot overheidsopdrachten
- Inbreuken op EU-wetgeving met betrekking tot financiële diensten en witwassen van geld
- Inbreuken op EU-wetgeving met betrekking tot de milieubescherming
- Inbreuken op EU-wetgeving met betrekking tot productveiligheid
- Inbreuken op EU-wetgeving met betrekking tot vervoersveiligheid
- Inbreuken op EU-wetgeving met betrekking tot de volksgezondheid
- Inbreuken op EU-wetgeving met betrekking tot de gegevensbescherming
- Inbreuken op EU-wetgeving met betrekking tot consumentenbescherming
- Inbreuken op EU-wetgeving met betrekking tot de veiligheid van levensmiddelen
- Inbreuken op EU-wetgeving met betrekking tot de nucleaire veiligheid en stralingsbescherming
- Inbreuken op EU-wetgeving met betrekking tot de vennootschapsbelasting
- Inbreuken op EU-wetgeving omtrent de mededingingsregels
- Alle inbreuken die de financiële belangen van de Europese Unie schade toebrengen.
De Europese richtlijn kiest voor een ruime invulling, waardoor iedereen die in zijn werkomgeving gewag maakt van inbreuken op EU-wetgeving bescherming geniet. Het gaat dus niet alleen om loontrekkenden maar ook om zelfstandigen, ambtenaren, toezichthouders, vrijwilligers etc.
Hoe beschermt men klokkenluiders die inbreuken op EU-wetgeving melden?
Het zijn de lidstaten die de nodige bescherming moeten voorzien. De richtlijn geeft echter aan hoe ze dit moeten doen. Zo stelt de richtlijn dat de lidstaten veilige meldingskanalen moet voorzien, bij voorkeur via een intern meldingskanaal binnen de organisatie. De lidstaten kunnen echter ook opteren voor externe meldingskanalen, maar bedrijven met meer dan vijftig werknemers en overheidsorganisaties moeten hoe dan ook een eigen intern meldingskanaal opzetten. Kleine gemeenten met minder dan tienduizend inwoners kunnen echter een vrijstelling verkrijgen.
Van zodra een melding binnenkomt, geniet de melder bescherming. In de praktijk is elke vorm van represaille verboden. Dit gaat van een ontslagverbod tot een verbod op het onthouden van bevordering, financiële sancties, reputatieschade en meer.
Ten slotte moet de melder niet alleen bescherming krijgen, maar ook ondersteuning. Daarvoor moeten de lidstaten financiële, juridische en psychologische ondersteuningsmaatregelen aanbieden aan zij die inbreuken op EU-wetgeving melden.
Ook bescherming bij publieke rapportering
De beschermingsmaatregelen gelden enkel voor rapporteringen via het intern of extern rapporteringsmechanisme. Het kan niet de bedoeling zijn dat wie publiek rapporteert in plaats van het beschikbare intern kanaal te gebruiken, van dezelfde bescherming geniet. Er zijn echter een aantal uitzonderingen waarbij dat toch het geval is.
Zo geniet de melder wel bescherming bij een publieke rapportering indien de inbreuk een dreigend of reëel gevaar voor het algemeen belang inhoudt. Een louter fiscale inbreuk valt daar niet onder. Wanneer daarentegen pakweg de nucleaire veiligheid in het gedrang komt, geniet de publieke klokkenluider toch gewoon bescherming onder de klokkenluidersregeling.
Daarnaast is er ook een uitzondering voorzien voor de gevallen waarbij er geen passend gevolg wordt gegeven aan de interne of externe melding, waarbij het te onwaarschijnlijk is dat de inbreuk bij zo’n melding wordt aangepakt of wanneer een interne of externe melding een te groot risico op represailles inhoudt. Laat het echter wel duidelijk zijn dat de interne of externe melding doorgaans steeds de voorkeur krijgt.
