Met het nieuw gemeentewegendecreet brengt Vlaanderen alle door de gemeenten beheerde openbare wegen onder in een enkel gemeentewegendecreet. De vroegere federale buurtwegenwet die intussen al dateert van 1841 wordt dan ook opgeheven. Het voornaamste uitgangspunt is dat de gemeenten een geïntegreerd beleid kunnen voeren voor zowel het gemotoriseerd als het niet-gemotoriseerd verkeer op het grondgebied van de gemeente. Het gemeentewegendecreet treedt op 1 september 2019 in werking.
Geen verkrijgende verjaring door niet-gebruik
Momenteel is het zo dat gemeentewegen na verloop van dertig jaar via verkrijgende verjaring door niet-gebruik in handen kunnen komen van particulieren. Bijvoorbeeld omdat de particulier een hek heeft geplaatst op de ongebruikte buurtweg. Onder het gemeentewegendecreet kan dat niet langer. Gemeentewegen behoren onder het gemeentewegendecreet tot het publiek domein en zijn niet vatbaar voor verkrijgende verjaring door niet-gebruik. Dat geldt ook voor de gemeentewegen die op dit moment afgesloten of ontoegankelijk zijn.
Als belanghebbende zal je wel een verzoekschrift kunnen indienen bij de gemeente met de vraag om de gemeenteweg op te heffen omwille van het niet-gebruik ervan. Het is de gemeenteraad die vervolgens moet instemmen met het verzoek tot opheffing. De aangelanden kunnen dan de volle eigendom van de weg verkrijgen tegen betaling van een waardevermeerdering die door een landmeter-expert wordt vastgesteld.
Gemeente moet rekening houden met 5 principes
Hoewel de gemeente dus extra bevoegdheden krijgt met betrekking tot de uitbouw van een veilig wegennet op lokaal niveau, moet de gemeente steeds rekening houden met vijf decretaal vastgelegde principes:
- Wijzigingen moeten door het algemeen belang worden ingegeven;
- Wijzigingen, verplaatsingen of opheffingen zijn uitzonderingsmaatregelen die gemotiveerd moeten worden;
- De gemeente moet rekening houden met de verkeersveiligheid en met de ontsluiting van de aangrenzende percelen;
- De beoordeling dient te gebeuren in een gemeentegrensoverschrijdend perspectief;
- Er moet rekening worden gehouden met de actuele functie van de gemeenteweg, de behoeften van toekomstige generaties en met de ruimtelijke behoeften van de verschillende maatschappelijke activiteiten. Eventueel moet er een afweging worden gemaakt. In de praktijk kan een gemeenteweg enkel worden opgeheven indien: (i) de huidige waarde nihil is; en (ii) de potentiële toekomstige waarde redelijkerwijs nihil is.
Het is aan de gemeente om deze vijf principes uit te werken in een gemeentelijk beleidskader. Echter legt het gemeentewegendecreet die verplichting niet op.
Bijhouden van een wegenregister
De gemeente krijgt de opdracht om een gemeentelijk wegenregister bij te houden. In dit gemeentelijk wegenregister moet de gemeente alle administratieve en gerechtelijke beslissingen over de rooilijnen, de rooilijnplannen, de aanleg van gemeentewegen, de wijziging van gemeentewegen, de verplaatsing van gemeentewegen en de opheffing van gemeentewegen bijhouden.
Het wegenregister is een louter informatief instrument en kan zowel op het gemeentehuis als via de website van de gemeente worden geraadpleegd. Hiervoor moet de Vlaamse regering wel nog een uitvoeringsbesluit uitwerken.
Gemeente krijgt meer controlemogelijkheden
Tot slot krijgt de gemeente meer slagkracht om overtredingen op het gemeentewegendecreet aan te pakken, zonder dat het automatisch in een ingewikkelde juridische procedure hoeft te resulteren. Onder andere GAS-boetes, dwangsommen en bestuursdwang worden door de decreetgever naar voren geschoven.
