Het Brugse parket is van plan om twee mannen uit Waregem en Tielt voor het hof van assisen te brengen. Het is niet dat ze een moord hebben begaan of zware zedendelicten hebben gepleegd, wel hebben ze onder meer op enkele Facebookpagina’s lasterlijke uitspraken gedaan over een Aalters radiostation. Er zou sprake zijn van een zogenaamd drukpersmisdrijf waarvoor enkel het hof van assisen bevoegd is. Indien de zaak wordt doorverwezen, zou het nog maar de vierde keer sinds de Tweede Wereldoorlog zijn dat een volksjury over een drukpersmisdrijf moet oordelen. In januari weten we of een volksjury zal moeten oordelen over een dorpsvete die op Facebook werd uitgevochten.
Wat is er gebeurd?
Jaren terug kreeg het radiostation Meteor in Aalter een vergunning om op de FM-oproepband uit te mogen zenden. Dit was echter helemaal niet naar de zin van de collega’s van Radio Caraad in Tielt, dat hierdoor hun frequentie verloor. Het was het begin van een hele procedureslag, waarbij het Tieltse radiostation onder meer beweerde dat niet alle producties van radiostation Meteor eigen producties waren. Dit is een vereiste om een erkenning op de FM-band te krijgen.
Niet alleen barstte er een juridische strijd los, maar bovendien verkondigde Radio Caraad haar bekommernissen ook in talloze Facebookgroepen. Voortdurend verschenen er spottende emoji’s onder Facebookberichten van radio Meteor en als er technische problemen waren, staken de jongens van Radio Caraad er al snel de draak mee. Nadat de feiten al drie jaar aan de gang waren, besloot het Aalterse radiostation om een klacht in te dienen bij de onderzoeksrechter. Het Brugse parket acht dat er voldoende aanwijzingen zijn om de mannen achter Radio Caraad voor de rechter te brengen.
Enkel het hof van assisen is bevoegd voor drukpersmisdrijven
In België zijn er elf assisenhoven met zetels in de hoofdplaats van de verschillende provincies en in Brussel-Hoofdstad. Het gaat niet om een permanent rechtscollege, maar wel om een rechtscollege dat pas wordt samengesteld wanneer er een zaak naar het hof van assisen wordt verwezen. Bijzonder aan het hof van assisen is dat het niet een rechter is die oordeelt over de schuldvraag, maar een volksjury van twaalf personen. Deze twaalf personen worden allen door het lot aangewezen, maar moeten wel aan een aantal voorwaarden voldoen. Zo moeten ze tussen 28 jaar en 65 jaar oud zijn en moeten ze kunnen lezen en schrijven.
Justitie is een van de instellingen waarin burgers nog maar weinig vertrouwen hebben. “Wereldvreemde rechters” liggen snel onder vuur, terwijl het volk wel vertrouwen heeft in het volk. Vrijwel nooit keert het volk zich tegen een uitspraak van de jury: het volk heeft gesproken en we kunnen de bladzijde omdraaien. Bij de zwaarste zaken, denk maar aan de zaak-Dutroux en de zaak-Bakelmans, is het voor zowel justitie als de politiek een geruststelling dat de rust nadien kan terugkeren. De schuldvraag aan het volk voorleggen, is dan ook een heel oud gebruik bij spraakmakende rechtszaken.
Tegelijkertijd wordt het volk uitgenodigd om mee te denken over de fundamentele maatschappelijke vragen en kan het volk zelf meeschrijven aan de rechtspraak. En bovendien is er voor een volksjury weinig ruimte voor procedureargumenten: het volk wil vooral de waarheid achterhalen.
Bevoegdheid van het hof van assisen
Het kan anderzijds niet de bedoeling zijn om alle zaken aan een volksjury voor te leggen. Een assisenproces is een duur proces met invloed op het leven van de jury. Daarom wordt het voorbehouden aan de zaken waarbij de inspraak van het volk wenselijk wordt geacht.
Het hof van assisen behandelt dan ook enkel misdaden, politieke misdrijven en drukpersmisdrijven. Misdaden zijn de zwaarste feiten, zoals moord en doodslag. Politieke misdrijven zijn misdrijven die een directe aanslag uitmaken op de instellingen van ons land, zoals kanselmisdrijven (geestelijken die tijdens de eredienst het overheidsgezag aanvallen) en bomspotting (het klimmen over de afsluiting van een militair domein).
Wat zijn drukpersmisdrijven?
Drukpersmisdrijven zijn misdrijven waarbij iemand via openbare publicaties de wet overtreedt of schade aan derden veroorzaakt. Bij drukpersmisdrijven is men over de schreef gegaan en overschreed men de grenzen die aan de vrijheid van pers en meningsuiting zitten. Omdat deze vrijheden zo sterk zijn en omdat men vindt dat het niet aan rechters of politici is om dit te beteugelen, vindt men het opportuun dat het volk hierbij inspraak krijgt.
Deze drukpersmisdrijven behoren dan ook tot de bevoegdheid van het hof van assisen, tenzij wanneer ze zijn ingegeven door negationisme, racisme of xenofobie. Dan kunnen ze ook gewoon door een correctionele rechtbank, zonder een volksjury, worden behandeld. Het begrip drukpersmisdrijf wordt streng geïnterpreteerd en er zijn vier voorwaarden aan verbonden:
- Het moet om een meningsuiting gaan en niet louter om een publicatiemisdrijf zonder het uiten van een mening
- De meningsuiting moet strafbaar zijn, bijvoorbeeld omdat er sprake is van laster en eerroof
- Het misdrijf moet door een drukpers worden gepleegd. Op basis van een evolutieve interpretatie vallen ook radio, televisie en zelfs sociale media hieronder
- Aan de publicatie moet openbaarheid worden gegeven, het moet dus in enige mate worden verspreid
Drukpersmisdrijven worden zelden vervolgd
Omdat assisenprocessen zo zwaar zijn en drukpersmisdrijven veelal vrij onschuldige zaken zijn, beslist men uiteindelijk vaak om ze niet te vervolgen. Dit heeft ervoor gezorgd dat drukpersmisdrijven in de praktijk maar zelden worden vervolgd. Het is een van de redenen waarom de grondwet in 1999 werd aangepast en dat racisme en xenofobie werd uitgesloten, want er was een straffeloosheidscultuur gecreëerd.
Nog maar drie keer eerder sinds de Tweede Wereldoorlog
Het gaat zelfs zo ver dat het nog maar de vierde keer sinds de Tweede Wereldoorlog zou zijn dat een volksjury over een drukpersmisdrijf zou moeten oordelen. De laatste keer was op 13 oktober van dit jaar. Het was meteen ook de eerste keer waarbij een drukpersmisdrijf met Facebookposts werd behandeld, de vorige keren ging het nog om boeken en pamfletten.
De 34-jarige man die op 13 oktober 2021 door het hof van assisen in Luik werd veroordeeld, had een groeiende afkeer van vrouwen en hield hen verantwoordelijk voor zijn emotionele en seksuele frustraties. Hij noemde zichzelf een incel (involuntarily celibate), een persoon die tegen zijn wil single is. Incels vormen een online subcultuur en maken deel uit van vrouwonvriendelijke groepen, gevuld met mannen die er niet in slagen om romantische of seksuele relaties aan te knopen en die er hun frustraties uiten. De leden promoten er geweld tegen onwillige vrouwen. Een van de leden reed in 2018 in Toronto met een busje op voetgangers in, waarbij acht vrouwen en twee mannen om het leven kwamen.
De Belgische man had via sociale media opgeroepen tot haat en geweld tegen vrouwen en had feministen en vrouwen bedreigd onder diverse pseudoniemen. Online beweerde hij de nieuwe Elliot Rodger te zijn. Hiermee verwees de Belg naar een door misogynie gedreven terrorist die in 2014 nog zes dodelijke slachtoffers maakte bij een universiteit in Californië. De Belg kwam zo op de radar van Interpol Parijs en zij brachten België op de hoogte.
Niet veel later viel de Belgische politie bij hem binnen. Ze hadden hierbij veel moeite om de man, gewapend met een honkbalknuppel, onder bedwang te houden. Niet veel eerder had hij in een 85 seconden durende video nog gedreigd om met dezelfde honkbalknuppel de “feministische plaag” neer te slaan. Uiteindelijk werd hij door het hof van assisen veroordeeld tot twaalf maanden gevangenisstraf. Hij kreeg geen Facebookverbod, maar moet zich wel psychologisch laten begeleiden. Volgens het arrest moet hij ook regelmatig sporten, dat zou hem goed doen.
De twee eerdere drukpersmisdrijven sinds Wereldoorlog II dateren van 1994 (Bergen) en 2011 (Brussel). In de zaak te Bergen ging het om de verspreiding van racistische pamfletten. In de zaak van 2011 ging het om de publicatie van een boek waarbij de oud-premier Paul Vanden Boeynants met zedenfeiten in verband werd gebracht.
Verdediging tracht buitenvervolgstelling te bekomen
Ook nu zet de verdediging alles op alles om de doorverwijzing naar het hof van assisen te voorkomen. Volgens de verdediging is er zelfs helemaal geen sprake van een drukpersmisdrijf, omdat het volgens hen ook niet gaat om laster en eerroof, maar enkel om een meningsverschil. De aangeklaagde radio-dj zit naar eigen zeggen vooral in met de belastingbetaler.
Een volksjury samenstellen is niet niks. Ik hoop dat van heel deze zaak niets komt. Vooral voor de belastingbetaler. Want die zou alles mogen betalen.” (Ivan C., zoals verschenen in het Nieuwsblad)
Het Openbaar Ministerie is in ieder geval een andere mening toegedaan en meent dat er sprake is van online laster en eerroof. Volgens het openbaar ministerie is enkel het hof van assisen bevoegd en het wil de zaak dan ook door het hof laten behandelen. In april kwam de zaak al een eerste keer voor, maar toen vroeg de verdediging om bijkomend onderzoek. Op 20 oktober kwam de zaak nog een keer voor, maar toen wilde de advocate van de Waregemse verdachte uitstel om op een standpunt van de burgerlijke partij te kunnen reageren. De zitting is uitgesteld naar 12 januari en dan zal men beslissen of de zaak al dan niet zal worden behandeld door het hof van assisen.
