Arbeidsconflicten zijn soms onvermijdelijk in de relatie tussen werkgevers en werknemers. Ze kunnen gaan over zaken als het functioneren, de samenwerking, goed werknemerschap of re-integratie na ziekte. Wanneer partijen er onderling niet meer uitkomen, biedt arbeidsmediation een alternatief voor een juridische procedure. Het gaat om een vertrouwelijk en gestructureerd proces waarbij een neutrale derde, de mediator, beide partijen begeleidt om tot een duurzame oplossing te komen. De inzet van arbeidsmediation kan escalatie voorkomen en bijdragen aan het behoud van een goede werkrelatie. Daarnaast kan het ook helpen om in goede verstandhouding uit elkaar te gaan.
Wat doet een mediator?
Een mediator is een onafhankelijke en onpartijdige professional die conflicten begeleidt. In tegenstelling tot een rechter neemt een mediator geen beslissing, maar helpt hij de partijen om zelf tot passende afspraken te komen. Dat maakt de oplossing vaak beter gedragen en toekomstgericht. Een mediator onderscheidt zich ook van een advocaat, die altijd een van de partijen vertegenwoordigt. Complete onafhankelijkheid staat bij mediation centraal. Hierbij speelt vertrouwelijkheid een cruciale rol: wat besproken wordt, blijft tussen de betrokkenen. Daardoor kunnen gevoelige onderwerpen besproken worden zonder angst voor repercussies. In de praktijk blijkt dat de meeste conflicten sneller worden opgelost via mediation, met minder kosten en minder emotionele belasting dan een rechtszaak.
Het is overigens belangrijk om ook het onderscheid te maken tussen een mediator en een erkend bemiddelaar. Een erkend bemiddelaar staat op de officiële lijst van de Federale Bemiddelingscommissie en mag akkoorden laten homologeren door de rechtbank, waardoor ze dezelfde rechtskracht hebben als een vonnis. In de praktijk zal een mediator evenwel de afspraken in een juridisch bindende overeenkomst gieten, waardoor ze alsnog bindend worden. Vrijblijvend is de uitkomst van een mediationproces dus zeker niet.
Mediator heeft specifieke kennis en vaardigheden
Niet iedereen kan zomaar mediator worden. Daarvoor is een speciale mediation opleiding vereist. Tijdens zo’n traject leren deelnemers technieken om gesprekken te structureren, emoties te hanteren en juridische kaders te respecteren. Kennis van het domein waarin men actief is, is bovendien vereist. Bij arbeidsmediation dient men dus ook op de hoogte te zijn van het arbeidsrecht. Een echtscheidingsmediator zal dan weer goede kennis moeten hebben van het familierecht. Er bestaan verschillende opleidingscentra die opleidingen tot mediator aanbieden, waaronder het ADR Instituut. Dit instituut biedt onder meer de postacademische opleiding tot legal mediator aan. Tijdens deze opleiding krijgen deelnemers inzicht in hun eigen stijl, worden ze theoretisch geschoold en aangescherpt in hun vaardigheden.
Wanneer arbeidsmediation inzetten?
Arbeidsmediation kan in verschillende situaties nuttig zijn. Denk aan spanningen tussen collega’s of een vastgelopen re-integratietraject. Ook bij reorganisaties of meningsverschillen rond evaluaties kan mediation een rol spelen. Door de inzet van een mediator ontstaat ruimte voor dialoog en wordt gezocht naar oplossingen die rekening houden met de belangen van beide partijen. De afspraken worden doorgaans vastgelegd in een schriftelijk akkoord dat duidelijkheid schept en nieuwe conflicten voorkomt.
Voor werkgevers kan mediation een manier zijn om juridische procedures te vermijden en reputatieschade te beperken. Tegelijkertijd helpt het te laten zien dat de werkgever al het mogelijke heeft gedaan, wat nuttig kan zijn bij een latere ontslagprocedure. Voor werknemers biedt het de kans om gehoord te worden en mee te werken aan een oplossing die hun belangen respecteert. Het proces is in ieder geval vrijwillig: beide partijen moeten ermee instemmen. Daarnaast is alles geheel vertrouwelijk. Dit betekent dat wat tijdens de mediationsessie wordt gezegd, niet tegen een partij kan worden gebruikt in een later proces. Dit helpt de partijen om vrijuit met elkaar te spreken en het arbeidsconflict bij de bron aan te pakken.
