In Nieuwpoort zouden er deze week leerlingen met antimondmaskerpasjes rond hun hals naar school zijn gekomen. Op de pasjes is het volgende te lezen “Het dragen van een mondmasker is NIET verplicht!” en “Ministeriële maatregelen, regionale en gemeentelijke besluiten zijn in strijd met de grondwet”. Verder wordt artikel 563bis van het Belgisch Strafwetboek “geciteerd”: “Het is verboden om zich in de voor het publiek toegankelijke plaatsen te begeven met het gezicht geheel of gedeeltelijk bedekt of verborgen en zo niet herkenbaar te zijn.”
Op de achterkant van het zelfgemaakte pasje is ook de hiërarchie der normen weergegeven, waaruit moet blijken dat de grondwet primeert op een lagere wet. Wat is hiervan aan?
Uitzonderingen op het verbod om het gezicht te bedekken
De tekst die uit het strafwetboek is “geciteerd” – het strafwetboek is ook zelf een wet en primeert niet op de Grondwet – is niet helemaal juist en is onvolledig.
Met geldboete van vijftien euro tot vijfentwintig euro en met gevangenisstraf van een dag tot zeven dagen of met een van deze straffen alleen worden gestraft, zij die zich, behoudens andersluidende wetsbepalingen, in de voor het publiek toegankelijke plaatsen begeven met het gezicht geheel of gedeeltelijk bedekt of verborgen, zodat zij niet herkenbaar zijn.
Het eerste lid geldt echter niet voor hen die zich in de voor het publiek toegankelijke plaatsen begeven met het gezicht geheel of gedeeltelijk bedekt of verborgen, zodat zij niet herkenbaar zijn, en wel krachtens arbeidsreglementen of een politieverordening naar aanleiding van feestactiviteiten.” (Art. 563bis Strafwetboek)
Het eerste lid voorziet inderdaad in een verbod om het gezicht te bedekken, zodat men onherkenbaar is. Dit verbod is echter niet allesbepalend en er zijn wel degelijk uitzonderingen mogelijk. Zo’n uitzondering wordt zelfs al in het tweede lid van het artikel voorzien. Deze uitzondering staat bijvoorbeeld toe dat er tijdens een carnaval wel maskers mogen worden gedragen. Uiteraard kunnen er ook in andere wetsartikelen en in andere wetten uitzonderingen worden gemaakt. Dat een wet een uitzondering bevat op een andere wet is zelfs een heel courante praktijk.
Grondwet primeert op wetsbepalingen
Wat inderdaad klopt, is dat de grondwet primeert op andere wetten en dat alle wetten, decreten, besluiten, reglementen en akten die strijdig zijn met de grondwet, automatisch opgeheven zijn. Er hoeft dan geen rekening mee te worden gehouden. De antimondmaskerpasjes geven echter niet aan waarom de mondmaskerplicht strijdig zou zijn met de grondwet. Wellicht verwijst men naar een vonnis van 12 januari 2021 waarbij een Brusselse politierechter een man vrijsprak die geverbaliseerd was omdat hij geen mondmasker droeg. De mondmaskerplicht ging toen zover dat men op het openbare terrein altijd en overal een mondmasker moest dragen.
De rechter gaf toen aan dat het altijd en overal verplichten van een mondmasker inderdaad strijdig is met de grondwet, omdat het buitenproportioneel is en strijdig is met het universeel recht op vrijheid van beweging. Verder zou het een en ander per wet moeten worden geregeld – wat nu ook daadwerkelijk is gebeurd – en niet per ministerieel besluit.
Dat vonnis ging echter niet over het dragen van een mondmasker op school, maar over het altijd en overal verplicht moeten dragen van een mondmasker in de openbare ruimte. Bij een school gaat het om een privéruimte. Een school kan bijvoorbeeld ook het dragen van een pet in de klas verbieden of kan kinderen verplichten om een uniform te dragen.
Bovendien verbood de rechter een mondmaskerplicht an sich niet. De rechter geeft zelfs aan dat een mondmasker nuttig kan zijn om de pandemie tegen te gaan, maar dat het geen algemeen verplichtende regel kan zijn. Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen verschillende situaties, bijvoorbeeld of je alleen op straat bent of met velen samen. Op school zijn kinderen uiteraard met velen samen. Het antimondmaskerpasje houdt met andere woorden niet echt steek. Dat geeft overigens ook de maker van het pasje, die ze verkoopt in zijn webshop, toe:
Eigenlijk klopt die pas niet voor een school, omdat dat een privéruimte is, net zoals een winkel. De mondmaskerplicht daar is niet in strijd met de grondwet” (Tim Degraer, zoals verschenen in De Standaard)
