De rol van de accountant of boekhouder is in het handelsverkeer van een essentiële betekenis. Klanten, overige stakeholders en derden nemen op basis van cijfers beslissingen, zeker als die cijfers zijn voorzien van een waardering, een oordeel of een prognose afkomstig van een accountant. Dit moet dan ook zeer zorgvuldig gebeuren. Net zoals vrijwel alle financiële instanties, de boekhouder, de financieel tussenpersoon en de financieel adviseur, heeft de accountant een zorgplicht. In Nederland is deze zorgplicht vastgelegd in art. 7:401 Burgerlijk Wetboek.
Rechtspraak zorgt voor duidelijkheid
De zorgplicht is in de wet niet volledig afgebakend. De wet bepaalt dat de opdrachtnemer, zoals een accountant of boekhouder, bij zijn werkzaamheden de zorg van een goed opdrachtnemer in acht moet nemen. Deze norm is nader uitgewerkt in de rechtspraak. Met andere woorden toetst men dit aan wat er kan worden verwacht van een redelijk handelend en redelijk bekwaam opdrachtnemer of dienstverlener, in gelijke omstandigheden.
Aansprakelijk stellen van de accountant
Er zijn twee manieren waarop een accountant aangesproken kan worden. Vooreerst kan de accountant in een civiele procedure aansprakelijk worden gesteld. En ook bij de tuchtrechter kan een klacht worden ingediend tegen de accountant.
Wanneer wordt vastgesteld dat de accountant in strijd heeft gehandeld met zijn zorgplicht, kan de civiele rechter oordelen dat hij de schade moet vergoeden die de opdrachtgever daardoor heeft geleden. De compensatie wordt vastgesteld aan de hand van de financiële positie waarin de opdrachtgever zou verkeren wanneer hij wél door een behoorlijk handelende accountant was geadviseerd. De tuchtrechter kan, wanneer hij vaststelt dat de accountant zijn zorgplicht heeft geschonden, een maatregel opleggen. Aan de accountant kunnen bijvoorbeeld als maatregel een waarschuwing, berisping, schorsing of schrapping worden opgelegd.
Verschil tussen wettelijke en niet-wettelijke taken
Voor de reikwijdte van de zorgplicht van de accountant is het van belang of het gaat om een wettelijke of een niet-wettelijke taak. Uiteraard heeft de accountant een zorgplicht jegens klanten. Maar bij de uitoefening van een publieke taak heeft de accountant ook een zorgplicht tegenover derden. Zelfs in het geval van niet-wettelijke taken kan een boekhouder of accountant een zorgplicht hebben.
