Recentelijk was er veel te doen rond de figuur Nathan Vandergunst, beter bekend als Acid, een populaire YouTuber. Zijn zaak en veroordeling hebben veel vragen opgeroepen, met name waarom hij in tegenstelling tot de Reuzengommers geen werkstraf kreeg, een straf die op het eerste gezicht minder zwaar lijkt dan een gevangenisstraf die op het strafblad komt. Enerzijds moeten we benadrukken dat twee zaken met elkaar vergelijken geen goed idee is, want dat is hetzelfde als appels met peren vergelijken. Het is nooit een goed idee om daarin te verzanden. Anderzijds is het goed om te weten hoe een werkstraf werkt en wanneer het wel of geen oplossing is.
Geen werkstraf voor Acid
Acid werd schuldig bevonden aan belaging, na het noemen van namen in een video, wat ernstige onrust veroorzaakte bij de betrokkenen en hun families. Zijn acties werden gekenmerkt als online shaming en doxing, met langdurige gevolgen en schade voor de slachtoffers. Ondanks dat een werkstraf gepast leek om Acid vertrouwd te maken met arbeid buiten de virtuele wereld, iets wat de rechter nota bene zelf benadrukte, werd deze straf niet opgelegd. De reden hiervoor was heel eenvoudig: omdat Acid er niet zelf om vroeg. Volgens de wetgeving kan een werkstraf namelijk alleen worden toegekend als de beklaagde hier expliciet om vraagt. Dit is om dwangarbeid, verboden volgens het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, te vermijden.
Niemand kan tot dwangarbeid gedwongen worden, ook niet een veroordeelde. En dus kan de rechter Acid niet dwingen om arbeid als straf te verrichten, maar moest de rechter natuurlijk wel een andere sanctie opleggen. De rechter heeft veel vrijheid om dit te doen. In dit geval kon de rechter kiezen voor een gevangenisstraf van 15 dagen tot 2 jaar en boetes van 400 tot 2.400 euro. Het werd drie maanden en 800 euro, niet de lichtste en zeker ook niet de zwaarste straf. In het vonnis motiveert de rechter dit goed. Onder meer het gebrek aan spijt en zelfinzicht zal hierbij een rol hebben gespeeld. Dat het dossier sterk gemediatiseerd is, daar heeft de rechter (gelukkig) geen rekening mee gehouden. Voor wie het niet eens is met de uitspraak van de rechter, behoort beroep tot de mogelijkheden. Leve de rechtstaat, waar recht spreekt en eigenrichting zwijgt!
Inhoud van een werkstraf
Een werkstraf houdt in dat de veroordeelde onbetaalde arbeid verricht ten bate van de gemeenschap. Hij of zij doet dit binnen bepaalde sectoren, zoals de overheid, non-profitorganisaties of instellingen met een sociaal, wetenschappelijk of cultureel doel. Iemand met een werkstraf kan bijvoorbeeld aan de slag gaan in een dierenasiel, bij Amnesty International of bij Natuurpunt. Het idee is om een verbinding te leggen tussen het misdrijf en de aard van het werk, ter rehabilitatie van de dader en als bijdrage aan de samenleving. Werkstraffen worden niet op het strafblad vermeld, in tegenstelling tot gevangenisstraffen, wat ze een aantrekkelijk alternatief maakt voor bepaalde misdrijven.
Gevangenisstraf en boete
De keuze van Acid en zijn advocaat om niet om een werkstraf of andere mildere strafmaten te vragen, leidde ertoe dat de rechtbank slechts kon kiezen voor een gevangenisstraf en een geldboete. Vandergunst kreeg uiteindelijk drie maanden voorwaardelijk en een boete, naast een aanzienlijke schadevergoeding. Deze schadevergoeding staat los van de daadwerkelijke straf. Een schadevergoeding is er namelijk niet om te straffen, maar om de schade die men heeft aangericht te herstellen (en geen euro meer of minder).
De zaak Acid laat vooral zien hoe complex het recht kan zijn én benadrukt het belang van bewustzijn en verantwoordelijkheid in het gebruik van sociale media. Het illustreert ook de delicate balans tussen vrije meningsuiting en de rechten van individuen om niet belaagd of gepest te worden. Een evenwicht dat men in het digitale tijdperk steeds moeilijker lijkt te vinden.
De wraak van het gerecht. (Liberale) repressiewetten overrulen de grondwettelijk gegarandeerde vrije meningsuiting in België. Scheiding der machten? Verleden tijd. In een rechtstaat zou Acid nooit worden berecht door een strafrechter zonder een volksjury. Heeft de burgelijke partij een schadeclaim? Dat was in onderhavig geval een burgerlijke zaak en kon perfect door een burgerlijke rechtbank beoordeeld worden. De strafrechter had zich onbevoegd moeten verklaren ipv van de vrijheid van opinie te criminaliseren en uiteindelijk te veroordelen. Of is hier meer aan de hand dat het daglicht niet mag zien? Mij is al ter ore gekomen dat het wel eens een wraakvonnis zou kunnen zijn vanwege de kritiek van Acid op de milde straffen voor elitaire en gewelddadige Reuzegommers. En ja, klassenjustitie hoorde ik al in 2014 aanklegen door een eremagistraat tijdens een lezing aan de VUB. Als er tussen die Reuzegommers toekomstge rechters zitten, hoe zullen die dan dergelijke feiten beoordelen? Hebben de rechters die Acid veroordeelden, soms een ook een verleden zolas de Reuzegommers? Men weet nooit.