Op 1 oktober 2024 wordt een hervormde terreurdatabank operationeel. De gemeenschappelijke GGB TER-databank (Gemeenschappelijke Gegevensbank Terrorisme, Extremisme, Radicaliseringsproces) is een antwoord op de groeiende gegevensverzameling met betrekking tot extremisten, geradicaliseerden en terroristische netwerken. Het is een gevolg van de TER-wet, waarbij de federale regering de verschillende verwerkingsmodaliteiten in een KB heeft geconcretiseerd.
Van OCAD-lijst naar de GGB TER-databank
Na de aanslagen in Brussel in 2016 werd beslist om de gegevens over Syriëstrijders systematisch te verzamelen. Dit gebeurde in de zogeheten OCAD-lijst. Door de jaren heen is deze lijst steeds langer geworden. Het werd dan ook uitgebreid tot een ruimere, gemeenschappelijke databank (GGB). Er werden met de tijd steeds meer gegevens opgeslagen, bijvoorbeeld ook van terrorismeveroordeelden en haatpropagandisten. Daarnaast raakten steeds meer overheidsdiensten betrokken bij de totstandkoming van de databank.
Een belangrijk probleem: er was jarenlang geen concrete, wettelijke basis voor deze databank. Om de databank te verantwoorden, verwees men naar verschillende KB’s en naar de Wet op het Politieambt. Met de TER-wet of de Wet tot oprichting van de gemeenschappelijke gegevensbank ‘Terrorisme, Extremisme, Radicaliseringsproces’ kreeg de databank voor het eerst een stevige juridische grondslag. Men heeft hierbij ook meteen een aantal zaken bijgestuurd om ervoor te zorgen dat de informatie nog vlotter doorstroomt tussen de betrokken overheidsdiensten.
Rol van federale politie en het OCAD
Het is de federale politie die de officiële beheerder is van de databank en die verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van de GGB TER. Bij de verzameling van gegevens wordt sterk gerekend op de lokale politiediensten. Dat heeft verschillende redenen. In de eerste plaats is de architectuur van politionele gegevensbanken altijd al zo opgebouwd: decentralisering (lokale politie) en verbindingen met externe partners staan centraal. Bovendien staat de lokale politie het dichtst bij de bevolking. Zij zullen op het terrein sneller gegevens en informatie kunnen verzamelen met betrekking tot extremisme, radicalisering en terrorisme. Uiteraard zullen ook op andere niveaus gegevens worden verzameld.
Er zijn dus ook zeker andere overheidsdiensten betrokken bij de databank. Zo is er een belangrijke rol weggelegd voor het OCAD (Coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse). Dit is de operationeel verantwoordelijke van de GGB TER-databank. Het zal onder meer instaan voor de kwaliteitscontrole van de gegevens en zal nagaan of de gegevensverzameling in verhouding staat tot de doeleinden van de databank. Er moet namelijk een delicaat evenwicht worden gevonden tussen het beschermen van de samenleving tegen terrorisme en de privacyrechten van de betrokkenen. Verder coördineert men de voeding door de verschillende partners. Het OCAD zal op basis van de gegevens in de databank overgaan tot categorisering van de betrokken personen (foreign terrorist fighters, homegrown terrorist fighter, potentieel gewelddadige extremist, terrorismeveroordeelde of haatpropagandist). Bovendien gaat het OCAD na of verdere opvolging al dan niet noodzakelijk is.
Creatierecht, leesrecht of schrijfrecht
In het Koninklijk besluit betreffende de gemeenschappelijke gegevensbank “Terrorisme, Extremisme, Radicaliseringsproces” (“T.E.R.”), BS 29 juli 2024 bepaalt de wetgever hoe de toegangsrechten tot de databank worden geregeld. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen leesrechten, vraagrechten, schrijfrechten en creatierechten. Voor elke betrokken overheidsdienst wordt in het KB uitgezet over welke rechten de dienst beschikt, wanneer die gelden en welke voorwaarden van toepassing zijn. Zo hebben de inlichtingendiensten uiteraard ruimere rechten dan het Directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen van de FOD Justitie.
