De laatste jaren werd ons land veelvuldig opgeschrikt door stakende cipiers en gevangenen die mensonterende situaties aanklagen. Een gegeven waar de Wet Gegarandeerde Dienstverlening in Gevangenissen van 23 maart 2019 komaf mee wou maken. Die wet geeft aan dat doorgedreven sociaal overleg cruciaal is. Via een stappenplan geeft de federale regering nu aan hoe dat doorgedreven sociaal overleg moet verlopen. Dit stappenplan is van toepassing op alle sociale conflicten die zich vanaf 14 december 2019 manifesteren.
Doorgedreven sociaal overleg in de gevangenissen
Volgens de wetgever moeten de actoren alles op alles zetten om een cipiersstaking te voorkomen. Het schrijft dan ook voor hoe het sociaal overleg moet gebeuren. De exacte invulling verschilt naarmate er al dan niet een stakingsaanzegging werd ingediend.
Sociaal conflict zonder stakingsaanzegging
Hier verplicht de wetgever de vakbonden om het inrichtingshoofd en de Directeur-Generaal van het Directoraat-Generaal Penitentiaire Inrichtingen op de hoogte te brengen van het sociaal conflict. Het inrichtingshoofd moet dan, in overleg met de vakbonden, een overlegvergadering plannen. De overlegvergadering moet ten laatste zeven dagen na de kennisgeving plaatsvinden.
Tijdens het overleg kan men een sociaal bemiddelaar en een afgevaardigde van de regionale directie uitnodigen. De overlegperiode kan, behoudens wanneer de partijen een verlenging afspreken, maximaal dertig dagen aanslepen. Indien er een akkoord wordt bereikt, volgt er een afsluitend advies en zullen de basisoverlegcomités de uitvoering ervan opvolgen.
Komt er geen akkoord uit de bus, dan kunnen de vakbonden een stakingsaanzegging indienen. Zij moeten dan onderstaande stappen doorlopen.
Sociaal conflict met stakingsaanzegging
De vakbonden zijn verplicht om minimaal tien dagen voor het begin van de staking de Directeur-Generaal van de Penitentiaire Inrichtingen op de hoogte te brengen. Die laatste is op zijn beurt verplicht om de voorzitter van het Directiecomité van de FOD Justitie, de regionale directeur, het inrichtingshoofd en de minister van Justitie op de hoogte te brengen.
Het inrichtingshoofd moet binnen een termijn van vier werkdagen op de kennisgeving een basisoverlegcomité organiseren waarop de stakingseisen worden besproken. Eventueel kan een sociaal bemiddelaar deelnemen aan het basisoverlegcomité. Wanneer ook hier geen akkoord wordt gevonden, moet er een begindatum voor de staking worden vastgelegd en moet de Directeur-Generaal van de Penitentiaire Inrichtingen daarvan op de hoogte worden gebracht. De staking kan ten vroegste aanvangen:
- 72 uur na de kennisgeving aan de Directeur-Generaal van de Penitentiaire Inrichtingen; en
- 10 dagen na de stakingsaanzegging.
Gegarandeerde dienstverlening tijdens gevangenisstakingen
Indien het alsnog tot een staking komt, voorziet de wet van 23 maart 2019 een minimumdienstverlening tijdens de gevangenisstaking. De gevangenis is dan ook verplicht om een aantal minimale rechten van de gedetineerden te waarborgen tijdens de staking:
- Het ontvangen van voldoende maaltijden (kwantiteit en kwaliteit);
- Gedetineerden moeten de mogelijkheid hebben om hun kamer te onderhouden;
- Gedetineerden moeten de mogelijkheid hebben om hun uiterlijk en lichamelijke hygiëne behoorlijk te verzorgen;
- Gedetineerden moeten medische verzorging kunnen krijgen;
- Gedetineerden moeten minimaal één uur in open lucht kunnen rondlopen;
- Gedetineerden moeten dagelijks via briefwisseling contact kunnen hebben met hun naastbestaanden;
- Gedetineerden moeten bij stakingen van meer dan twee dagen minstens één keer per week via bezoek en telefoon contact kunnen hebben met hun naastbestaanden;
- Gedetineerden moeten de mogelijkheid hebben om hun rechten op verdediging uit te oefenen en bezoek van de advocaat te ontvangen;
- Gedetineerden moeten een diplomatieke of consulaire vertegenwoordiger kunnen ontvangen;
- Gedetineerden moeten in contact kunnen treden met een godsdienstige of levensbeschouwelijke vertegenwoordiger;
- Gedetineerden die tijdens de staking door een rechtbank worden vrijgesproken moeten de mogelijkheid hebben om de gevangenis ook effectief te verlaten.
In elke gevangenis wordt een plan uitgewerkt waarin staat hoe de gevangenis aan deze minimale dienstverlening zal voldoen en hoeveel personeelsleden er daarvoor aanwezig zullen zijn.
