Eerder al oordeelde het hof van beroep in Gent dat een burger die een politie-interventie had gefilmd deze video op grond van het recht op vrijheid van meningsuiting en de journalistieke vrijheid van nieuwsgaring rechtmatig op zijn blog mocht posten. De inbeslagname van zijn computer werd daarbij als een inbreuk op het recht op vrijheid van meningsuiting beschouwd. Nu gaat de correctionele rechtbank verder door niet alleen de maker van de beelden te beschermen, maar ook door de tussenbeide komende agenten te vervolgen. Het toont nog maar eens aan dat agenten filmende omstaanders niet zomaar het zwijgen mogen opleggen.
Inbeslagname van de camera van een (anonieme) journalist
De feiten vonden plaats in oktober 2015. Toen vonden er in Brussel protesten plaats tegen het beoogde trans-Atlantisch handelsverdrag tussen de EU en de Verenigde Staten. Tegen dit verdrag tussen Europa en de Verenigde Staten was er om verscheidene redenen veel protest. Landbouwers, vakbondsleden en ecologisten: met controversiële items als fracking, GGO-soja en aardgas had iedereen wel een reden om te protesteren. Dat is dan ook wat er in 2015 gebeurde en dit niet alleen in Brussel.
Bij een van deze protesten waren twee journalisten anoniem aanwezig. Zij maakten een reportage van de manifestatie. Een van de journalisten filmde de vrijlating van enkele manifestanten die administratief werden aangehouden. Een politieagent vond dit klaarblijkelijk niet kunnen en trok de camera uit de handen van de journalist. Toen hij zijn camera terugkreeg, bleken de beelden te zijn gewist. De betrokken politieagent en zijn meerdere die de opdracht gaf, werden beiden voor de rechtbank gedaagd.
Inbeslagname was onwettig
Volgens de rechter was de inbeslagname manifest onwettig. De rechter haalde aan dat de in de wet op het politieambt omschreven beslaggronden wel ruim zijn geformuleerd, maar dat ze op geen enkele mogelijke manier de afname van de camera – laat staan het wissen van de beelden – kunnen rechtvaardigen. Het feit dat het politiemensen verboden is om personen die van hun vrijheid zijn beroofd aan de nieuwsgierigheid van het publiek bloot te stellen, is geen uitvlucht om getuigen te hinderen om op een publieke plaats getuige te zijn van deze gebeurtenissen.
Daarnaast tilt het Europees Hof voor de Rechten van de Mens streng aan schendingen op de persvrijheid. Alsook beschermt de wet van 7 april 2005 journalistieke bronnen, waarbij opsporings- en onderzoekshandelingen ten aanzien van journalistieke bronnen enkel onder een rechterlijk bevel kunnen plaatsvinden. Toch ging de rechter hier niet verder op in. Niet alleen omdat de journalisten zich niet aldus kenbaar hebben gemaakt, maar ook omdat hij meent dat deze hoedanigheid hier zelfs niet eens relevant is. De inbeslagname zou namelijk ook ten aanzien van gewone burgers onwettig zijn geweest.
Gebruiksdiefstal door een openbaar ambtenaar in functie
Bijzonder is dat dit onrechtmatig beslag werd vervolgd als gebruiksdiefstal gepleegd door een openbaar ambtenaar in functie. De rechter ging daarbij heel zorgvuldig de constitutieve bestanddelen van zo’n gebruiksdiefstal na.
In de eerste plaats moet er sprake zijn van een wegneming, waardoor de journalist er zijn toestemming niet voor mag hebben gegeven. Dit is volgens de correctionele rechtbank niet het geval. Dat de journalist niet tegenpruttelde – hij dacht dat het om een rechtmatige inbeslagname ging – mag niet als een toestemming worden beschouwd.
Ten tweede moet er sprake zijn van bijzonder opzet. Ook dit is volgens de rechter het geval. Volgens de correctionele rechter hadden de twee betrokken agenten het doel om de camera te gebruiken om de beelden te bekijken en eventueel te wissen.
Voorts diende de rechter zich te buigen over het verweer van een van de agenten dat hij louter handelde in bevel van zijn meerdere, die ook werd vervolgd. De rechter volgde dit verweer niet. Volgens de rechter was dit bevel namelijk manifest onwettig en had de agent het niet mogen volgen.
Uiteindelijk achtte de correctionele rechtbank de feiten bewezen en werden beide beklaagden schuldig geacht aan het misdrijf. De uitspraak werd wel opgeschort omdat de redelijke termijn overschreden was. De agent die opzettelijk de gegevens had gewist, werd bij gebrek aan bewijs vrijgesproken voor informaticasabotage. De gevolgen voor de agenten blijven beperkt, maar het is wel de eerste keer dat zo’n onrechtmatig beslag als een gebruiksdiefstal wordt aangemerkt. Het toont aan dat agenten steeds beter op hun tellen moeten passen.
Opnieuw bevestiging van de rol van de burgerjournalist
Agenten worden niet graag gefilmd en het is zeker niet de eerste keer dat zij daarbij minstens gepikeerd reageren. Toch bestaat er in België geen algemeen verbod op het filmen van agenten, wat nog niet wil zeggen dat het in alle gevallen toegestaan is en wat al helemaal niet betekent dat de beelden altijd mogen worden verspreid.
Vooral belangrijk is dat dit opnieuw een bevestiging is dat agenten niet alleen voorzichtig hoeven op te treden tegen journalisten. Zowel het EHRM als het Hof van Justitie erkennen steeds meer dat niet alleen professionele journalisten informatie verspreiden en nieuws brengen, maar dat tegenwoordig elke burger dit kan doen via bijvoorbeeld socialemediakanalen. Volgens het Europees Hof van Justitie kunnen burgers namelijk als “publieke waakhonden” worden beschouwd.
