Stel: bij een huiszoeking wordt een raam of een deur naar de pleuris geslagen. Als verhuurder allesbehalve aangenaam: de herstellingskosten kunnen al snel oplopen. Bovendien is het lang niet altijd even duidelijk wie die schade moet vergoeden. Moet je de huurder dan maar aansprakelijk stellen? Of toch maar de Belgische Staat? Er zijn verschillende antwoorden mogelijk.
Belgische Staat aansprakelijk stellen
Vroeger werd aangenomen dat de schade behoorde tot het maatschappelijk risico dat de schadelijder moest dragen. Het politieoptreden primeerde immers op het individueel belang. In 2004 bracht het Hof van Beroep te Antwerpen daar verandering in. De eigenares van een appartementsgebouw, zelf geen verdachte in het dossier, stelde de Belgische Staat aansprakelijk voor de schade in een appartementsgebouw. Het Hof van Beroep te Antwerpen legde de scheidingslijn tussen het individueel belang en het algemeen belang opnieuw vast:
- Het algemeen belang strekt zich ertoe dat een huiszoeking kan en mag plaatsvinden en dat men hierbij schade mag toebrengen aan de eigendommen van een niet-verdachte;
- Het algemeen belang rechtvaardigt echter niet dat men na afloop van die huiszoeking de niet-verdachte blijvend met de schade aan die eigendommen moet opzadelen.
Later werd dit door het Hof van Cassatie bevestigd. Voorwaarde is en blijft wel dat de schadelijder geen verdachte is in het dossier of later onschuldig blijkt. In het andere geval moet men de kosten nog steeds zelf dragen.
Het voordeel aan het aansprakelijk stellen van de Belgische Staat is dat het de rechter is die de schade begroot. Er is met andere woorden geen verplichting tot effectieve herstelling van de schade. Het nadeel is dan weer een lange, drastische en dure procesgang waarbij het de rechter zelf is die beslist tot wat de Belgische staat is gehouden. Op 6 september 2017 oordeelde de rechter te Bergen bijvoorbeeld nog dat men als verhuurder niet de volledige schade kan verhalen op de Belgische Staat, maar slechts een gedeelte. Risico’s van het vak, oordeelde de rechter toen.
Schadevergoeding verkrijgen bij FOD Justitie
Omdat het praktisch onmogelijk is om ieder schadegeval voor de rechter te brengen, heeft FOD Justitie gekozen voor een pragmatische oplossing. Hierbij kan iedere schadelijder (die dus zelf geen verdachte is) een verzoek tot schadevergoeding indienen bij de FOD Justitie. Voor deze minnelijke procedure vraagt de FOD Justitie volgende bewijsstukken:
- Bewijs van de geleden schade (foto’s van de beschadigingen, verslag van een expert, …);
- Factuur en betalingsbewijs van de herstelling- en/of vervangingswerken;
- Bewijs van de effectieve herstelling (foto van na de herstelling of vervanging).
Het voordeel hiervan is de eenvoudigere en snellere procedure. Bovendien heb je ook de zekerheid dat een rechter niet zomaar een gedeeltelijke vergoeding zal toekennen. Het nadeel is dat je, in tegenstelling tot bij het dagvaarden van de Belgische Staat, ook effectief de herstellingswerken moet laten verrichten. Geen herstelling staat gelijk aan geen minnelijke vergoeding. Op die manier voorkomt men natuurlijk dat men al voor de kleinste kras een dossier opent.
Uiteraard zal de FOD Justitie een en ander ook vergelijken met de beschrijving van de wijze van toegang en de aangerichte schade uit het proces-verbaal. Vergeet overigens niet dat de FOD Justitie graag meerdere offertes ontvangt en de vergelijking zal maken met andere schadedossiers, om zo de redelijkheid van de claim na te gaan. Enkel bij dringende of kleine herstellingen neemt men met een enkele eindfactuur genoegen.
Huurder aansprakelijk stellen
Als je als verhuurder de schade niet geheel kan verhalen bij FOD Justitie of bij de Belgische Staat, kan het interessant zijn om de schade (deels) bij de huurder te verhalen. De huurder is immers aansprakelijk voor alle schade aan de woning die ontstaan is ten gevolge van zijn fout of zijn toerekenbare tekortkoming. Dat is ook waar de vrederechter in het programma De Rechtbank recent nog op doelde. Toen wees de politie alle verantwoordelijkheid af en stelde de vrederechter dat de huurder ‘de schade dan maar moet proberen te verhalen op de huurder’.
Indien de huurder de woning voor een strafbaar feit heeft gebruikt of er strafbare feiten heeft gepleegd, kunnen we de schade dus ook gewoon bij de huurder verhalen. Dat is bijvoorbeeld het geval indien de huurder de woning gebruikte om er drugs te verhandelen. Ook hier zal je de huurder waarschijnlijk voor het gerecht moeten dagen. Indien niet gekozen wordt voor de minnelijke procedure, zal men in de praktijk dus mogelijks zowel de Belgische Staat als de huurder dagvaarden. Ook hier kijken we dus aan tegen een lange en drastische procedure. En bij de huurder is het natuurlijk nooit helemaal duidelijk of er nog wel wat te pluimen valt, waardoor het vaak geen interessante piste is.
Aansprakelijkheidsverzekeraar politiediensten?
In sommige gevallen is het mogelijk om rechtstreeks de aansprakelijkheidsverzekeraar van de politiediensten aan te spreken. Voorwaarde is dan wel dat er ook effectief sprake is van aansprakelijkheid. Dat is bijvoorbeeld niet het geval indien de politie reageert op een noodsituatie. Enkel indien echt kan aangetoond worden dat er sprake is van een fout die zich niet laat verantwoorden, zal de aansprakelijkheidsverzekeraar tot uitbetalen overgaan.
Maak je geen illusies: dat laatste zal zelden het geval zijn. Recent stelde het probleem zich nog bij een interventie van het Snelle Respons Team te Antwerpen, waarbij men per vergissing een raam van een verkeerde flat openbrak. Uiteindelijk deed de verzekeraar toen water bij de wijn, maar was die daar eigenlijk niet toe gehouden.
Volledigheidshalve haal ik nog even aan dat ook een ambtenaar persoonlijk aansprakelijk kan zijn voor zijn opzettelijke fout, zware fout of zijn gewoonlijk voorkomende lichte fout. Ook hier zal dat zelden het geval zijn.
