In het regeerakkoord van de federale regering staat duidelijk dat de kaasroute wordt afgesloten. Via deze fiscale kaasroute is het mogelijk om belastingvrij te schenken via de Nederlandse notaris. Wie na een leven lang werken bijvoorbeeld 400.000 euro aan zijn kinderen schenkt via de Belgische notaris, moet daar in totaal 12.000 euro schenkbelasting op betalen. Wie via de kaasroute 1, 10 of 100 miljoen schenkt, betaalt niks. Het is geen belastingontduiking, het is geen fraude, maar het is tot op heden gewoon toegestaan.
Wat is de kaasroute?
Bij een klassieke schenking heb je de keuze tussen een bank- of handgift en het schenken via de tussenkomst van een Belgische notaris. Bij een bank- of handgift moet er geen schenkbelasting worden betaald, maar komt de gift bij het overlijden binnen de drie jaar weer in de erfenis terecht. Dan moet er erfbelasting worden betaald. Na het verstrijken van deze drie jaren zit de ontvanger fiscaal veilig.
Dit kan vermeden worden door de gift toch vrijwillig te registreren en alsnog schenkbelasting te betalen. Als er gekozen wordt om een beroep te doen op een Belgische notaris moet deze de schenking altijd registreren en zijn schenkbelastingen sowieso verschuldigd. Zo’n notariële akte is in sommige gevallen verplicht. Een klassieke handgift is dan geen oplossing.
Daarom kiezen sommigen ervoor om een beroep te doen op een Nederlandse of een Zwitserse notaris. Dit is wat de kaasroute wordt genoemd. Deze buitenlandse notaris hoeft de schenking niet te registreren, waardoor er geen schenkbelasting verschuldigd is. Ondanks de notariële akte volgt het dus wel gewoon het regime van de handgift: enkel bij het overlijden binnen de drie jaar na de schenking maakt het deel uit van de nalatenschap en moet er wel erfbelasting worden betaald.
Einde van de kaasroute op 1 december 2020
Deze kaasroute is in feite mogelijk omdat er in België geen algemene registratieplicht voor notariële aktes bestaat. Deze registratieplicht heeft enkel betrekking op aktes waarbij Belgische onroerende goederen worden geschonken en notariële aktes die voor de Belgische notaris werden verleden. Roerende goederen die via bijvoorbeeld de Nederlandse notaris worden verleden, blijven buiten schot. Hetzelfde geldt dus ook voor de bank- en handgiften die niet worden geregistreerd. En zonder de registratie zijn er natuurlijk ook geen schenkbelastingen verschuldigd.
Daarom werd er midden juni al, nog voor de nieuwe federale regering een feit was, een wetsvoorstel ingediend in de Kamercommissie. Dit voorstel is reeds aangenomen en er worden geen grote problemen meer verwacht, waardoor het op 1 december 2020 in werking kan treden. Hierdoor zullen ook buitenlandse notariële akten die betrekking hebben op de schenking van roerende goederen door een Belgische rijksinwoner verplicht moeten worden geregistreerd. En registreren betekent betalen. De bank- en handgiften blijven buiten spel, maar de kaasroute wordt zo wel degelijk gesloten.
Wie nog graag even een schenking wil doen voor de Nederlandse notaris, maakt daarom maar beter een afspraak voor 1 december 2020. Het was aanvankelijk niet de bedoeling van de indieners om de mensen nog de tijd te geven om nog snel een afspraak te plannen, maar zij werden nu eenmaal ingehaald door de realiteit. Het wetsvoorstel moet nog worden goedgekeurd in de plenaire kamer, er moet nog een advies komen van de Raad van State et cetera. De bepaling in het regeerakkoord geeft eigenlijk gewoon aan hoe men daarbij zal stemmen, meer hoef je daar niet achter te zoeken.
Optrekken van de verdachte periode
In het Vlaamse regeerakkoord werd er ook al een poging ondernomen om de kaasroute af te sluiten. De bevoegdheden zijn hier natuurlijk beperkter, maar via de erfbelastingbevoegdheid kon men toch het een en ander doen. Zo werd er bijvoorbeeld beslist om de verdachte periode van de erfbelasting van drie tot vier jaar op te trekken vanaf 1 januari 2021. De redenering is dat dat mensen zou kunnen afschrikken om de kaasroute te gebruiken. Het is dan ook enigszins vreemd dat N-VA zich bij de stemming op federaal niveau heeft onthouden, terwijl ze op Vlaams niveau zelf een rem willen zetten op de kaasroute.
Alternatieven voor de kaasroute
Met het afschaffen van de kaasroute blijven bank- en handgiften nog steeds mogelijk. Het gaat dan om het uitvoeren van een overschrijving of het overhandigen van bankbiljetten, een erfstuk of een kunstwerk. Hieraan kunnen bovendien nog steeds modaliteiten worden gekoppeld via een zogenaamde pacte adjoint. Zo kan je bijvoorbeeld bepalen dat de schenking terugkeert naar de schenker als de ontvanger eerst overlijdt.
Daarnaast is ook de gesplitste aankoop van onroerend goed een mogelijkheid. Hierbij behoort het vruchtgebruik toe aan de erflater en verwerven de erfgenamen enkel de blote eigendom (“de stenen”). Wanneer de erflater sterft, wast het vruchtgebruik automatisch (en fiscaal voordelig) aan bij hun bezittingen.
Vervolgens is er nog het Vlaamse gunstregime voor familiebedrijven, toe te passen voor de schenking van aandelen van familiale vennootschappen. Het kan worden vrijgesteld van schenkbelasting. Door verschillende aandelenparticipaties slim onder te brengen in een overkoepelende holding en vervolgens de aandelen over te dragen, kan het volledig vermogen onder de noemer van een familiale vennootschap worden overgedragen.
Bovendien heeft elk landsdeel eigen erf- en schenktarieven. Fiscaal shoppen blijft binnen de Belgische landsgrenzen steeds mogelijk.
Daarenboven moet de sluiting van de kaasroute natuurlijk nog stand blijven houden. In de rechtsleer is er al langer kritiek op het feit dat voor sommige roerende goederen, zoals aandelen, er een registratieplicht is en voor andere roerende goederen, zoals gelden of kunstwerken, niet. Het risico dat het een en ander ten prooi valt aan een schending van het gelijkheidsbeginsel blijft bestaan. Laten we maar hopen dat de nieuwe wetgever een goed onderbouwde en objectieve motivering aan de dag legt om het verschil in behandeling te rechtvaardigen.
Er zal dan misschien geen file op de kaasroute te vinden zijn, maar deze zal allicht nog steeds worden gebruikt. Voor het schenken van grote bedragen is de Nederlandse notaris nog steeds goedkoper. De Nederlandse notaris krijgt loon naar werk. Of het bedrag in de akte nu hoog of laag is, hij krijgt steeds dezelfde vergoeding voor hetzelfde werk. Het ereloon van de Belgische notaris stijgt dan weer mee met het bedrag waarop de akte betrekking heeft. Wie rijker is moet meer betalen aan de rijke notaris, dat is wettelijk zo geregeld. Voor grote bedragen blijft de Nederlandse notaris dan ook hun favoriete partner. En hoe je het ook draait of keert: ook daar loopt de Belgische fiscus belastinginkomsten mis.
De kaasroute gaat dan wel dicht, maar er blijft nog een gatenkaas over waardoor er nog talloze andere handigheden mogelijk zijn.
