Het is zeker zo dat cannabis niet legaal is in België. Cannabis is en blijft een illegale drug en aan cannabisbezit of -gebruik kan altijd een straf vasthangen. Het maakt daarbij niet uit of de bezitter of gebruiker meerderjarig of minderjarig is.
Algemene informatie over cannabis
Cannabis (ook wel eens wiet of marihuana genoemd) bestaat uit de verkruimelde en gedroogde vrouwelijke bloemtoppen van de plant Cannabis sativa. Het verschilt deels van hasj (samengeperste blokjes of plakjes hars) en hasjolie (sterk geconcentreerd en vloeibaar materiaal van de gedroogde bloemtop), maar allen hebben ze THC (delta9-Tetrahydrocannabinol) als werkzaam bestanddeel. De laagste concentratie hiervan is in wiet te vinden. Hasj en zeker hasjolie bevatten grotere concentraties.
In wiet is meestal een concentratie te vinden van 5 tot 10% THC. De zwaarste concentraties zijn echter te vinden in wat Belgowiet (wiet uit België) of Nederwiet (wiet uit Nederland) wordt genoemd, met concentraties die soms hoger kunnen liggen dan 20%. In België liggen de gemiddelde concentraties tussen 10,5 en 13%.
Inname van cannabis
De gebruikelijke manier van inname is door het te roken. Die wordt gedaan met tabak in een sigaret (“joint” of “stickie”), via een pijpje of via een waterpijp (“bong”).
Bij het roken van tabak wordt de cannabis vermalen en in een sigarettenblaadje (meestal met een kingsize-formaat) gerold. Dit wordt vaak voorzien van een filter, hoewel dit enigszins een misleidend woord is gezien dit vooral uit praktische overwegingen wordt gebruikt en het niet echt filtert. Soms wordt cannabis ook als een “blunt” gerookt. Dit is een opgerold maar hol sigarenblad dat met pure marihuana wordt gevuld. Het sigarenblad is noodzakelijk ter vergemakkelijking van het verbrandingsproces, daar marihuana minder goed brandt dan tabak.
Bij het gebruik van een waterpijp wordt de rook opgespaard en zal men bij een enkele teug een veel geconcentreerdere hoeveelheid inademen. Deze pijpen kunnen zelf worden gemaakt met petflessen, maar in onze contreien zijn ze onder meer door Arabische invloeden vlot verkrijgbaar.
Daarnaast kan cannabis ook oraal worden ingenomen. De zogenaamde spacecake is daar het bekendste voorbeeld van. Hierbij wordt marihuana (of hasj) in het cakedeeg vermengd. Het is een veelgebruikte manier om de minderwaardige delen van de cannabisplant niet verloren te laten gaan. De uitwerking is afwijkend en de opname komt trager op gang, maar zal zich opeens manifesteren.
Ten slotte wordt cannabis ook verdampt met een vaporizer en wordt hasjolie gebruikt door enkele druppels op een sigaret aan te brengen.
Cannabisteelt
Cannabis wordt vaak tot de klassieke drugs gerekend. De cannabisteelt gaat per slot van rekening al duizenden jaren terug en werd aanvankelijk in de Maghreb-landen geteeld, maar de laatste decennia is de teelt steeds vaker naar Nederland en België verplaatst. Hasj blijft op dit moment wel nog steeds vooral uit Marokko en Afghanistan afkomstig. In onze gebieden kan de cannabisplant in principe perfect in de open lucht worden gekweekt, maar dan enkel gedurende de zomermaanden. Door het illegaal karakter, de typische bladvorm en de duidelijke geur vindt de cannabiskweek echter veelal binnen en onder warmtelampen plaats. Hierdoor kan de teelt dan ook tijdens de winter doorgaan.
Parafernalia
Cannabis wordt vaak verkocht in luchtdichte gripzakjes, maar wordt soms ook in aluminiumfolie te koop aangeboden. Bij een cannabisgebruiker zal men veelal ook filtertips en kingsize-sigarettenblaadjes aantreffen. Andere zaken die wijzen op persoonlijk gebruik zijn afgescheurde kartonnen kaartjes of afgescheurde stukjes karton van de blaadjeshouders. Ook het bezit van een bong of een hasjpijpje wijst in de richting van persoonlijk gebruik.
Verder zal een gebruiker ook over een maler (“crusher”, “cruncher” of “grinder”) beschikken waarin men fijne stukjes vermalen marihuana kan aantreffen. Men gebruikt dit om de marihuana tot fijn poeder te vermalen. Dit zorgt ervoor dat de cannabis evenwichtiger kan worden verdeeld, maar dat het ook gelijkmatig opbrandt. Ten slotte kunnen ook opengebroken sigaretten, om de tabak uit de sigaret te gebruiken bij het rollen van de joint, wijzen op persoonlijk gebruik.
Prijs van cannabis
De prijs van cannabis hangt sterk samen met de kwaliteit ervan. Cannabis met een hogere THC-waarde zal veelal duurder zijn. Cannabis met een lagere THC-waarde of waarmee goedkoop geteeld werd, waardoor er soms toxische bestrijdingsmiddelen tegen bladluis of meeldauw worden gebruikt, is goedkoper verkrijgbaar. Gemiddeld genomen schommelen de prijzen tussen 8 en 10 euro per gram. Veel verkopers passen ook staffelkortingen toe voor wie grotere hoeveelheden aanschaft.
Veiligheid van cannabis
Illegale cannabis die in België voorkomt, is zelden zonder gevaar. Vaak voegen drugdealers namelijk andere producten aan de cannabis toe om zo hun winstmarge te verhogen. Hierdoor ligt het THC-gehalte lager. In de meest gunstige gevallen gebruikt men hierbij vermalen cannabisblaadjes die louter een lager THC-gehalte hebben. In de praktijk komt het echter ook voor dat men een fijn zandlaagje over de cannabis strooit. Zand is veel zwaarder en zo kan men het gewicht opkrikken. In het dealermilieu wordt dit ook wel glasweed genoemd.
Daarnaast blijft het gebruik van chemische producten door Belgische telers problematisch. Cannabisplanten zijn namelijk heel gevoelig voor ziektes en daarom zullen telers de planten preventief behandelen met chemicaliën. Deze chemicaliën zijn vaak nog aanwezig wanneer de gebruiker de joint rookt. Soms vernevelt men synthetische THC over cannabis om zo het THC-gehalte van een tegenvallende oogst te counteren. Synthetische cannabis wordt soms ook rechtstreeks door de consument gekocht (“spice”) omdat het door klassieke urinetesten niet wordt opgemerkt. Dergelijke chemische brouwsels kunnen bij een foute productie echter zorgen voor misselijkheid, black-outs, hartproblemen, psychoses en nierfalen.
Verder is het gebruik van cannabis niet zonder gevaar. Naast de bekende risico’s die tabak met zich meebrengt, ontwikkelen langdurige cannabisgebruikers volgende symptomen: passief gedrag, slaapstoornissen, verminderde interesse voor hun omgeving, verstrooidheid en een verminderde ambitie. Dit kan gevolgen hebben voor de school- of carrièreresultaten. Mensen die gevoelig zijn voor psychoses lopen het risico om terug te vallen in een eerdere psychose of dat een psychose wordt opgeroepen.
Cannabisgebruik in België
Cannabis blijft een populaire drug in België, zeker bij jongeren. Uit een VAD-leerlingenbevraging tijdens het schooljaar 2014-2015 gaf bijvoorbeeld nog 15,3% van de leerlingen secundair onderwijs aan dat zij ooit cannabis hebben gebruikt. In de leeftijdscategorie 17 tot 18 jaar steeg dit cijfer naar 36%. In een vervolgonderzoek tijdens het schooljaar 2017-2018 was dit cijfer gedaald tot 11% van de leerlingen secundair onderwijs. Wel blijkt dat andere drugs aan belang winnen. Zo zou 1,1% van de oudste leerlingen (17 tot 18 jaar) in de maand voor de bevraging ecstasy (“xtc”) gebruikt hebben. Het cannabisgebruik door jongeren is in elk geval niet zonder gevaar. Hun hersenen zijn nog in volle ontwikkeling en de gevolgen van cannabis zijn voor hen duidelijker zichtbaar. Zij lopen een hoger risico op blijvend hersenletsel.
Een bevraging onder Vlaamse studenten in het hoger onderwijs (2017) toonde aan dat 24% van de studenten hoger onderwijs in het voorbije jaar cannabis hadden gebruikt. Een kwart van hen gaf aan dat ze dit minstens een keer per week doen. Het gebruik van xtc (7%), cocaïne (5%) en amfetamines (3%) ligt eveneens hoog.
Een ander onderzoek naar druggebruik in het Vlaamse uitgaansleven (2018) toonde aan dat 65% van de uitgaanders ooit cannabis hebben gebruikt. 33% van de uitgaanders had dit in het afgelopen jaar gedaan. Bij 43% van hen was er sprake van regelmatig gebruik en bij 19% van hen van dagelijks gebruik.
Bij een ander onderzoek (2018) over de volledige Vlaamse bevolking (15 tot 64 jaar) gaf 22% van de ondervraagden aan dat ze ooit met cannabis hebben geëxperimenteerd. 6% had in het afgelopen jaar cannabis gebruikt en 4% in de afgelopen maand. Hieruit blijkt ook dat mannen (27%) vaker met cannabis experimenteren (17%) dan vrouwen.
Politieoptreden bij cannabis
Normaal gesproken liep het nationaal veiligheidsplan tot eind 2019, maar door de moeilijke regeringsvorming en de coronacrisis werd het intussen verlengd. De verlenging loopt ten laatste op 31 december 2021 af. In het nationaal veiligheidsplan staat te lezen dat de politie zich vooral zal focussen op de professionele en commerciële teelt van cannabis en niet op het gebruik ervan. Dit wil echter niet zeggen dat het gebruik van cannabis legaal is in België, maar louter dat het vervolgen ervan niet prioritair is. Strafbaar zijn en blijven het invoeren, uitvoeren, vervaardigen, in bezit hebben, verkopen, te koop stellen, afleveren en aanschaffen van cannabis. Ook het aanzetten tot gebruik of het gemakkelijker maken van gebruik (bv. caféhouder voorziet een verdoken ruimte waar gebruikers cannabis kunnen gebruiken) zijn strafbaar.
Cannabisbezit bij minderjarigen
Wanneer de politie een minderjarige aantreft die in het bezit is van een gebruikshoeveelheid cannabis, zal de politie de drugs altijd in beslag nemen en een proces-verbaal opmaken. Dit proces-verbaal wordt aan het parket overgemaakt en de ouders worden in kennis gesteld van het proces-verbaal. De drugs wordt overgemaakt aan de griffie van de correctionele rechtbank dat het als bewijsstuk zal bewaren. De procureur des Konings kan diverse maatregelen treffen en zal daarbij rekening houden met voorgaande feiten.
Cannabisbezit bij meerderjarigen
Ook bij meerderjarigen zal de politie steeds de cannabis in beslag nemen. Waar dit tot 2015 niet werd gedaan bij gebruikershoeveelheden van minder dan 3 gram, is de inbeslagname nu de regel geworden. Wel is het nog steeds zo dat de 3-gram-regeling behouden is gebleven voor het opstellen van het proces-verbaal.
In de praktijk houdt dit in dat voor wie meerderjarig is, minder dan 3 gram cannabis bezit, er sprake is van persoonlijk gebruik en er geen aanwijzingen zijn die wijzen op de verstoring van de openbare orde, de verkoop of andere verzwarende omstandigheden, de politie een vereenvoudigd proces-verbaal zal opstellen. Het gevolg hiervan is dat de bezitter wel in de politiedatabank wordt opgenomen, maar dat het proces-verbaal in principe niet aan de procureur wordt overgemaakt en het bezit dus niet wordt vervolgd. De cannabis wordt dan ook niet aan de griffie overgemaakt, maar wordt vernietigd.
Wanneer er sprake is van een bezit van meer dan 3 gram of van verzwarende omstandigheden, wordt er altijd een proces-verbaal opgemaakt, wordt de cannabis ter griffie neergelegd en wordt het dossier aan de procureur overgemaakt. Het is de procureur die, op basis van de werklast en de prioriteiten, zal beslissen of er gevolg wordt gegeven aan het dossier.
In volgende gevallen spreekt men sowieso van verzwarende omstandigheden of verstoring van de openbare orde en wordt het dossier, zelfs bij zeer geringe hoeveelheden, aan de procureur overgemaakt:
- Het gebruik of bezit van cannabis in de aanwezigheid van minderjarigen
- Het gebruik of bezit waarbij de fysieke integriteit ten gevolge daarvan wordt aangetast (cannabisgebruiker wordt ziek of sterft)
- Het gebruik of bezit tijdens de deelname aan een vereniging (bv. drughandel)
- Het gebruik of bezit in een strafinrichting
- Het gebruik of bezit in een instelling voor jeugdbescherming
- Het gebruik of bezit in een onderwijsinstelling of in de onmiddellijke omgeving ervan (bv. Het bezit van cannabis aan een bushalte aan een school of in een park in de nabijheid van een school)
- Het openlijk in het bezit zijn van cannabis op openbare plaatsen of plaatsen die voor het publiek toegankelijk zijn (bv. in een sportstadion of in een winkel)
Cannabisteelt
De vervolging van de cannabisteelt kent de hoogste prioriteit. Hier moet de politie dus steeds de cannabis in beslag nemen en een proces-verbaal opstellen. In de praktijk staat het lokale beleid van de procureur des Konings toe dat de politie bij de vondst van een enkele cannabisplant een vereenvoudigd proces-verbaal opstelt en dat het een ander niet wordt vervolgd.
Handel in cannabis
Wanneer er bij de politie een vermoeden bestaat dat de cannabis niet alleen voor eigen gebruik is bestemd, krijgt de vervolging eveneens de hoogste prioriteit. Signalen die hierop kunnen wijzen zijn grote hoeveelheden drugs, verpakkingswijzen (verschillende zakjes), grote hoeveelheden contanten, het bezit van een precisieweegschaal, het bezit van cannabis zonder het bezit van de benodigde parafernalia enzovoort.
Belangrijk om te weten is dat niet alleen de handel met winstbejag wordt vervolgd, maar ook alle andere vormen van handel zoals ruilhandel, vriendendiensten, groepsaankopen en verdelen enzovoort.
Sancties bij cannabismisdrijven
Er zijn diverse cannabismisdrijven mogelijk en de straffen kunnen daarbij sterk verschillen. Bovendien zijn de marges vaak vrij ruim, zodat de rechter alle vrijheid krijgt om een passende straf te bepalen. Houd er rekening mee dat in het geval van herhaling de mogelijke straffen worden verhoogd (max. x 2). Houd er verder rekening mee dat de geldboetes die in de Drugwet van 24 februari 1921 staan met een factor acht moeten worden vermenigvuldigd. Een geldboete van 15 euro is dus in werkelijkheid een geldboete van 120 euro en een geldboete van 100.000 euro wordt een geldboete van 800.000 euro.
In eerste instantie is er de situatie van persoonlijk gebruik. De 3-gram-regeling speelt hier enkel mee ter bepaling of het dossier aan het parket wordt overgemaakt. Ook het invoeren van 5 gram cannabis uit Nederland kan persoonlijk gebruik zijn. Hieronder valt bijvoorbeeld ook het bezit van één weedplant of het roken van een joint. In deze gevallen is de straf beperkt tot een geldboete van 15 tot 25 euro voor de eerste overtreding.
In de andere gevallen, bijvoorbeeld als er sprake is van overlast, legt de rechter een boete op van 1.000 tot 100.000 euro en een gevangenisstraf van 3 maanden tot 5 jaar. Er kunnen echter talloze verzwarende omstandigheden zijn waarbij deze straffen verder worden opgetrokken:
|
Verzwarende omstandigheid |
Straf |
|
T.a.v. minderjarigen boven 16 jaar |
Opsluiting van 5 tot 10 jaar en een facultatieve geldboete van 1.000 tot 100.000 euro |
|
Resulteert in een ongeneeslijke ziekte, blijvende arbeidsongeschiktheid, verminking of verlies van een orgaan |
|
|
T.a.v. een minderjarige tussen 12 en 16 jaar |
Opsluiting van 10 tot 15 jaar en een facultatieve geldboete van 1.000 tot 100.000 euro |
|
Resulteert in de dood |
|
|
Deelnemer aan een vereniging |
|
|
T.a.v. een minderjarige jonger dan 12 jaar |
Opsluiting van 15 tot 20 jaar en een facultatieve geldboete van 1.000 tot 100.000 euro |
|
Leider van een vereniging |
Cannabisgebruik in het verkeer
Het onder invloed zijn van cannabis tijdens de verkeersdeelname wordt gestraft conform artikel 37bis van de wet van 16 maart 1986. Het is namelijk niet alleen alcohol dat de rijvaardigheid kan beïnvloeden, maar ook de aanwezigheid van THC in het lichaam. Dit kan onder meer worden vastgesteld met een speekseltest. Zo’n speekseltest kan steeds worden opgelegd, zelfs aan slachtoffers van een verkeersongeval.
Wanneer de speekseltest een overschrijding van de THC-waarden vaststelt, wordt er een geldboete opgelegd van 200 tot 2.000 euro (x 8). De strafbaarstelling is er niet alleen voor wie een wagen bestuurt, maar ook voor bestuurders van rijdieren, bestuurders van andere voertuigen, mensen die een kandidaat-bestuurder begeleiden en niet zelf achter het stuur zitten, personen die een voertuig of rijdier toevertrouwen aan iemand die duidelijk onder invloed is van cannabis en voor iemand die zonder geldige reden geweigerd heeft om zich aan de noodzakelijke speekseltest te onderwerpen. Houd er rekening mee dat de boete kan worden verhoogd naar 400 tot 5.000 euro bij herval binnen drie jaar na de uitspraak (x 8). Wanneer een overtreding wordt bewezen, zijn de kosten van de speekseltest en de bloedanalyse eveneens ten laste van de veroordeelde.
Hierboven is er sprake van intoxicatie, wat een objectieve en meetbare toestand betreft, maar daarnaast kan er ook sprake zijn van het subjectieve dronkenschap. Zo’n subjectieve beoordeling is noodzakelijk omdat sommige gebruikers grote hoeveelheden cannabis hanteren zonder daarbij aan rijvermogen in te boeten, terwijl anderen al bij een minimale hoeveelheid hinder ondervinden. Er zijn verschillende manieren om na te gaan of iemand dronken is. Vaak zal het een en ander al blijken uit het gesprek, maar men kan bijvoorbeeld ook vragen om even op een lijn te lopen. Dronkenschap is niet alleen strafbaar bij het besturen van een auto, maar ook bij het besturen van fietsen of andere rijtuigen en zelfs bij het zich op een openbare plaats bevinden. Bij de vaststelling van dronkenschap wordt in principe meteen een stuurverbod van 12 uur opgelegd. Meer hierover (in dit geval m.b.t. dronkenschap bij alcoholgebruik, maar de principes zijn gelijklopend) is te lezen in volgend artikel.
Cannabis in de gevangenis
De aanwezigheid in een gevangenis wil niet zeggen dat men volledig is losgewrikt van de cannabisproblematiek. Een gevangenis is niet volledig van de buitenwereld afgesloten en drugs vindt vlot zijn weg naar binnen. Onderzoek heeft aangetoond dat een op de drie gedetineerden tijdens hun detentieperiode drugs hebben gebruikt. Cannabis wordt daarbij het vaakst genoemd, gevolgd door heroïne en illegale medicatie die enkel op voorschrift verkrijgbaar is. Het gaat daarbij niet alleen om gevangenen die omwille van drugsproblematiek in de gevangenis terechtkomen. Er is namelijk sprake van een alarmerend aantal gevangenen die tijdens hun detentie, onder andere om hun problemen te vergeten, hun tijd te doden of om zich te kunnen ontspannen, beginnen te experimenteren met drugs.
Omdat de drugsproblematiek ook in de gevangenis in stand wordt gehouden, is het belangrijk dat er ook een penitentiair drugsbeleid wordt gevoerd. Uit de ministeriële omzendbrief n°1785 van 18 juli 2006 blijkt dat de focus daarbij moet liggen op het wegnemen van mogelijkheden voor drugscirculatie in de gevangenis, het aanbieden van een zinvolle tijdsbesteding en het ontwikkelen van een beleid dat de problematiek beheersbaar houdt. Bij de FOD Justitie geven ze aan dat het drugsbeleid in gevangenissen moet afgestemd worden op het drugsbeleid in de vrije samenleving. Zo moeten ook gedetineerden informatie ontvangen over drugs, toegang krijgen tot drugshulpverlening en moet er controle worden uitgeoefend. Hiervoor werken gevangenissen samen met externe partners en regionale drugscoördinatoren.
Cannabis op het werk
Belgen zijn in een aantal zaken heel goed. Zo kunnen we heel lekkere chocolade maken, houden we van strips, behoren we tot de koplopers als het gaat over psychofarmacagebruik en gebruiken we al graag eens cannabis. Maar liefst 5% van de ondervraagde werknemers in België geeft aan het afgelopen jaar al eens cannabis gebruikt te hebben.
Belgische ondernemingen worden dan ook veelvuldig geconfronteerd met de gevolgen van cannabisgebruik. Het gaat daarbij om eenvoudige zaken, zoals een teruglopende kwaliteit van het werk, maar ook om arbeidsverzuim, arbeidsongevallen, imagoverlies, verzieking van de werksfeer en dergelijke meer.
De werkgever heeft dan ook de mogelijkheid om een aantal maatregelen te treffen. Dit moet hij ook doen om te voorkomen dat hij als werkgever aansprakelijk zou zijn. De cao nr. 100 is daarbij heel belangrijk. Het verplicht de werkgever om over een preventief drugsbeleid te beschikken. De focus moet daarbij liggen op de gevolgen van het druggebruik voor het functioneren in de onderneming en niet op het aanpakken van het druggebruik zelf, dat uiteindelijk ook deels tot de persoonlijke levenssfeer behoort. Het disfunctioneren van een werknemer kan op verschillende manieren eenvoudig en objectief worden vastgesteld en bovendien kan men zo ook subjectieve discussies over het vermeende druggebruik voorkomen.
