Illegaliteit van heroïne in België

Het gebruik van heroïne zit al langer in dalende lijn en dat is een goede zaak. Zowel het aanbod als het aantal gebruikers neemt al jaren af in zowel België als Europa in zijn geheel. Dat blijkt uit cijfers van het EU-drugsagentschap in Lissabon. De strijd tegen heroïne is door de hoge mate van afhankelijkheid al jaren topprioriteit, maar ook de hulpverlening blijkt zijn vruchten af te werpen.

Algemene informatie over heroïne

Heroïne deed begin jaren ’70 zijn intrede in België. Deze heroïne werd aanvankelijk in Thailand, Laos, Vietnam en Myanmar geproduceerd. Begin jaren ’90 verschoof het kernpunt voornamelijk naar het bergachtig gebied dat zich uitstrekt over Pakistan, Iran en Afghanistan.

Heroïne is een heel sterk verdovend middel dat zowel psychisch als fysiek sterk verslavend is. Heroïne heeft vaak een lichtbruine tot bruine kleur, vanwaar ook de bijnaam “bruin”, maar ook witte heroïne komt voor. Andere straatbenamingen zijn “hero”, “china” en “chinese”.

Doorgaans geldt dat hoe witter de heroïne is, hoe zuiverder deze is. Ook andere vormen, zoals deze met donkere korrels, komen voor maar zijn in België ongebruikelijk. Heroïne is hier meestal te herkennen als een bruinig poeder dat veelal ietwat aan elkaar kleeft. Dit laatste is geen essentieel kenmerk van heroïne, maar is het gevolg van transportmethoden. Vaak wordt heroïne namelijk in compacte blokvormen geperst om het zo compact, efficiënt en onzichtbaar mogelijk te vervoeren.

Gebruik van heroïne

Heroïne kan op verschillende manieren worden gebruikt, maar meestal zal men het inhaleren of injecteren. Ook snuiven of een orale inname is mogelijk, maar geniet bij gebruikers weinig voorkeur omdat de effecten ervan minder goed worden gevoeld. Soms begint men wel met deze gebruikersmethoden, maar wordt er al snel overgestapt naar een van de twee onderstaande alternatieven.

Bij het inhaleren spreekt men in drugsmilieus ook wel eens over “chinezen”. Hierbij legt men een gebruikershoeveelheid heroïne op aluminiumpapier dat men vervolgens zal verhitten. De vrijgekomen dampen worden dan geïnhaleerd, meestal via een kokertje.

Bij het injecteren wordt de heroïne met een zuur water gemengd in een lepel. Als zuur gebruikt men in België vaak citroensap. De lepel wordt opgewarmd en door een watje, dat dienst moet doen als filter, opgetrokken in een injectiespuit. Dit wordt vervolgens ingespoten.

Wat deze laatste twee methoden betreft, hebben gebruikers vaak een voorkeur. Beide methoden worden maar zelden met elkaar gecombineerd.

Parafernalia

De aangetroffen gebruiksvoorwerpen zijn afhankelijk van het type gebruiker. Gebruikers die chinezen worden vaak met stukjes aluminiumfolie aangetroffen. In de woning zijn vaak ook zwartgeblakerde stukjes aluminiumfolie te vinden. Ook zal er men soms gerolde kokertjes aantreffen. Bij injecterende gebruikers gaat het om een zwartgeblakerde lepel, steriele ontsmettingsdoekjes en insulinespuiten. De heroïne zelf is in onze contreien te vinden in plastic bolletjes, afkomstig van dichtgeknoopte diepvrieszakjes. De typische paxons (gevouwen papiertjes) komen tegenwoordig niet meer vaak voor.

Verder beschikken fervente gebruikers soms ook over methadon, een middel dat in feite wordt voorgeschreven om de ongemakken bij het stoppen te temperen. Methadon wordt echter ook verhandeld en gecombineerd met heroïnegebruik. Door methadon met heroïne te combineren heeft een gebruiker maar de helft van de dagelijkse hoeveelheid heroïne nodig.

Effecten van heroïne

In eerste instantie zorgt heroïne voor een euforisch gevoel, maar al snel gaat dit over in een verdovend en pijnstillend effect. Lichamelijk wordt het lichaam ontspannen, ervaart het geen koude meer en gaat het pijngevoel volledig verloren.

Psychisch ervaart men een gevoel dat als warm wordt omschreven. Het is een ruim gevoel van geluk, waarbij men tegelijkertijd ook slaperig, suf en dromerig wordt. Vaak zal men er ook van gaan knikkebollen. Angst en verdriet verdwijnen volledig.

Deze effecten zijn bij het chinezen al na 7 tot 10 seconden voelbaar. Bij het spuiten duurt het 15 tot 30 seconden vooraleer de effecten voelbaar zijn. De effecten houden 4 tot 6 uur aan.

Prijs van heroïne

De prijs van heroïne is heel regiogebonden en is afhankelijk van de lokale concurrentie, de kwaliteit, de invoermogelijkheden enzovoort. Het is namelijk zo dat heroïne heel verslavend is. Wanneer door een gebrek aan concurrentie woekertarieven worden gevraagd, zullen gebruikers dit door hun drang naar heroïne alsnog betalen. Volgens politiecijfers schommelt de gemiddelde prijs tussen 20 en 22 euro per gram heroïne.

Voor dealers is het een zaak om concurrentie weg te werken, aangezien zij dan niet alleen meer verkopen maar tegelijkertijd ook hogere tarieven kunnen vragen. Dit maakt het een heel agressieve sector waarbij geweld niet wordt geschuwd.

Gevaren bij heroïne

Heroïne is sterk verslavend en is met voorsprong een koploper als het gaat om afhankelijkheidsrisico’s. Bij het stoppen met heroïne worden ernstige ontwenningsverschijnselen ervaren. Zij kunnen omschreven worden als een sterk grieperige toestand. Het gaat om een combinatie van spierpijn, een loopneus, klamheid, transpireren, kippenvel, diarree, onrust, hoofdpijn en slaapproblemen. Vaak zijn gebruikers al snel geneigd om opnieuw heroïne aan te schaffen om zich van de ontwenningsverschijnselen te ontdoen.

Ernstige ontwenningsverschijnselen treden al op na twee tot drie weken heroïnegebruik. Hoe langer men heroïne gebruikt, hoe sneller na het stoppen deze ontwenningsverschijnselen optreden. Hierdoor zal men steeds vaker heroïne moeten gebruiken. Daarnevens laat heroïne zich kenmerken door een ernstige vorm van opgebouwde tolerantie. Ook hier geldt dat gebruikers steeds grotere hoeveelheden steeds frequenter zullen gebruiken.

Dit laatste zorgt ervoor dat er een ernstig risico op een overdosis bestaat, wat de dood tot gevolg kan hebben. Dit heeft ook te maken met onzekerheid over de zuiverheid. Het toevallig gebruiken van een zuiverder product dan wat men gewoon is, kan er al voor zorgen dat men een fatale overdosis inneemt. De zuiverheidsverschillen zijn in België hoe dan ook heel groot. Bij een in 2014 uitgevoerd onderzoek had het slechtste staal dat op straat werd aangetroffen een zuiverheid van 0,2% en het beste staal een zuiverheid van 68,4%. Gemiddeld genomen sprak het onderzoek van een zuiverheid van 20%.

Afgekickte gebruikers hebben een grote kans op verval. De ervaren stimulatie van de verschillende receptoren in de hersenen kan namelijk op geen enkele manier opnieuw worden ervaren, waardoor sommige ex-gebruikers een blijvend gevoel van neerslachtigheid en desinteresse ervaren. Ook onderzoek bij ratten toont aan dat zij gedurende hun verder leven zo’n stimulatie verkiezen boven andere noodzakelijkheden zoals drank en voedsel. Hervallende gebruikers hebben echter vaak de neiging om opnieuw dezelfde hoeveelheid heroïne te gebruiken als voor dat ze gestopt zijn, terwijl ze dan de gebruikershoeveelheid stap voor stap zouden moeten opbouwen. Vaak gaat het herval al gepaard met depressieve gevoelens en is men nog onoplettender. Hierdoor hebben hervallende gebruikers een grotere kans op een overdosis.

Daarnaast zijn er risico’s verbonden aan het combineren van heroïne met andere drugs. Een bekend voorbeeld daarvan is speedballing (soms ook “snowballing” genoemd), waarbij heroïne en cocaïne in een shot worden gecombineerd. Heroïne en cocaïne werken namelijk elk op een ander deel van de hersenen en dankzij deze combinatie kan men dan ook beide effecten tegelijkertijd ervaren. Dit houdt echter grote risico’s in. Zo kan de combinatie ook de ademhaling onderdrukken, waarna de dood optreedt.

Voorts zijn er risico’s verbonden aan het gebruik van injectiespuiten. Door de hoge verslavingsdrang slagen gebruikers er vaak niet in om een dosis af te wijzen als er geen hygiënische injectiespuit voorhanden is. Aan het hergebruik van injectiespuiten of aan onhygiënische injectiespuiten zijn echter risico’s verbonden. Verschillende hulpverleningscentra organiseren daarom spuitenruilacties waarbij deze risico’s toch minstens worden weggenomen.

Ten slotte zijn er ook de gevaren die rechtstreeks verbonden zijn aan de effecten van heroïne. Het niet langer ervaren van een hongergevoel zorgt er vaak voor dat heroïnegebruikers na verloop van tijd ondervoed raken of een zeer slechte weerstand krijgen. Door de verdovende werking kunnen gebruikers ook ongemerkt ziektes krijgen, terwijl het gebruik net een verhoogde kans op leverziektes, longproblemen, hart- en vaatziektes en kanker inhoudt. Psychisch gezien ontwikkelen zich gaandeweg stemmingswisselingen, depressiviteitsgevoelens, psychotisch gedrag en een persoonlijkheidsproblematiek.

Productie van heroïne

Heroïne is een semisynthetische stof die uit ruwe opium afkomstig van de papaverplant wordt verworven. Hierbij haalt men het melksap uit de onrijpe zaadbol van de papaverplant. In dit sap zit tot 10% morfine. Door de morfine uit de opium te isoleren kan men heroïne maken. Hiervoor kan men twee methodes hanteren.

Bij de kalkmethode wordt opium in water opgelost, waarna men er een kalkhoudende stof aan toevoegt. De morfine zal vervolgens in het kalkwater oplossen. De substantie wordt daarna gefilterd, waardoor het kalkwater met daarin de opgeloste morfine in een reservoir terechtkomt en de andere bestanddelen weg worden gefilterd. Het kalkwater wordt vervolgens verhit en er wordt geconcentreerde ammonia, een ammoniakoplossing die ook wordt gebruikt om oude verf te behandelen, aan toegevoegd. Hierdoor zal de morfine aan de bodem van het vat neerslaan. Dit filtert men nogmaals en nu filtert men de morfinedeeltjes opnieuw uit het water.

Bij goedkopere heroïne wordt er vaak gekozen voor de ammoniamethode. De ammoniamethode is gelijkaardig met de kalkmethode, maar hierbij wordt de stap met het kalkwater overgeslagen. Men zal dus enkel morfine mengen met water, wachten tot het opgelost is en vervolgens ammonia toevoegen. Hierbij zal de verkregen morfine meer verontreinigingen bevatten en zal het eindresultaat minder “puur” zijn.

Nu men morfine heeft verkregen, kan men hiervan heroïne maken. Hierbij zal men de morfine gedurende zes uur op 185°C verhitten in combinatie met azijnzuuranhydride, een stof die tevens wordt gebruikt voor het verduurzamen van naaldhout. Na de verhitting wordt hier natriumcarbonaat, ook wel bekend als soda en vaak gebruikt als bestanddeel van ontstoppers en bleekmiddelen, aan toegevoegd. Op dit moment zal men onzuivere heroïne verkrijgen.

In een volgende stap zal men de heroïne zuiveren. Dit doet men door middel van alcohol, ether en zoutzuur. Op basis hiervan kan men de heroïne uit de natriumcarbonaat-oplossing halen.

Vakkundige producenten behalen een zuiverheid van 80 tot 90 procent. Echter, tijdens de weg van de producent naar de consument wordt heroïne steeds vaker versneden om de winstmarges veilig te stellen. Dit doet men vaak door het toevoegen van paracetamol of cafeïne. De in België gebruikte heroïne heeft door de vele tussenschakels vaak slechts een zuiverheid van 20 procent.

Stoppen met heroïne

Door de ontwenningsverschijnselen is het heel moeilijk en soms zelfs gevaarlijk om op eigen houtje te stoppen met heroïne. Vaak zullen hulpverleners bij de ontwenning buprenorfine en methadon voorschrijven. Deze stoffen nemen de plaats van de drug in. Door de juiste dosering toe te kennen, kan men voorkomen dat de gebruiker er een roes van krijgt en worden tegelijkertijd toch de ontwenningsverschijnselen onderdrukt. De methadondosis wordt vervolgens afgebouwd met zo min mogelijk ontwenningsverschijnselen. Dit proces kan soms jaren aanslepen.

Echter, dit proces heeft het meeste succes als het wordt gecombineerd met andere behandelingsmethoden. Deze behandeling heeft namelijk enkel fysiek effect, maar de psychische belasting is vaak te groot. Daarom wordt er ingezet op begeleiding, dagcentra, nagesprekken, groepsgesprekken enzovoort.

Politieoptreden bij heroïne

Het nationaal veiligheidsplan legt de focus op het opsporen en ontmantelen van productiesites en het bestrijden van de handel in heroïne. Het is niet de bedoeling om politiemiddelen massaal in te zetten om individuele gebruikers achterna te zitten. In het nationaal veiligheidsplan wordt terecht een grote rol toebedeeld aan de lokale politie, maar wordt tegelijkertijd het belang van preventie en nazorg onderstreept.

Wanneer de politie desondanks heroïne aantreft, zal dit steeds in beslag worden genomen en zal er altijd een proces-verbaal worden opgemaakt. Het maakt daarbij niet uit of de betrokkene meerderjarig of minderjarig is. De heroïne zal altijd als bewijsstuk worden neergelegd bij de griffie en het proces-verbaal zal altijd aan de procureur des Konings worden overgemaakt. Het is de procureur die beslist welk gevolg hij daaraan zal geven.

Wanneer er vermoedens bestaan van drugshandel, bijvoorbeeld omdat de politie grote hoeveelheden heeft aangetroffen of er grote sommen cash geld zijn gevonden, zal de politie verdere richtlijnen ontvangen van de procureur des Konings en verdere onderzoeksverrichtingen stellen.

Relevante wetgeving

Volgens de drugwet van 24 februari 1921, die sindsdien natuurlijk verschillende keren is aangepast in functie van nieuwe drugs die op de markt kwamen, is zowel het bezitten als het verkopen, aankopen en invoeren van heroïne strafbaar. Daarnaast is ook het in gelegenheid brengen van een ander om heroïne te gebruiken een strafbaar feit. Het gebruik van heroïne is volgens een strikte lezing niet strafbaar, maar omdat gebruik ook bezit insinueert kan het via deze juridische omweg wel worden vervolgd.

Houd er verder rekening mee dat het kosteloos aanbieden van heroïne wordt gelijkgesteld met het verhandelen ervan en dus met het te koop stellen of afleveren. Het ontbreken van winstbejag verandert dit niet. Het “gemakkelijker maken van het gebruik” gaat eerder over het vereenvoudigen van het gebruik van drugs bij iemand die reeds een aanwezige intentie heeft, bijvoorbeeld door hem een lokaal aan te bieden waar ze gezamenlijk heroïne kunnen gebruiken.

Weet bovendien dat er telkens sprake is van een strafbare handeling, zelfs wanneer de hoeveelheid werkzaam product beperkt is. Het behoort niet aan de strafrechter toe om te bepalen vanaf welke dosering de strafwet moet worden toegepast. Het bezitten van 1 gram heroïne is dus ook gewoon strafbaar.

Verzwarende omstandigheden

De drugwet voorziet in verschillende verzwarende omstandigheden die in een zwaardere sanctie kunnen resulteren. Deze verzwarende omstandigheden zijn hieronder besproken. Ze hebben onder meer betrekking op de leeftijd van een slachtoffer, de gevolgen van het misdrijf en het zich al dan niet verenigen bij het uitvoeren van het misdrijf.

Leeftijd

Er wordt in een strafverzwaring voorzien wanneer de beschreven misdrijven worden gepleegd ten opzichte van een minderjarige. Het volstaat volgens de rechtspraak dat een volwassene heroïne gebruikt in de nabijheid van een minderjarige. Hierbij wordt verwezen naar de verderfelijke invloed die de volwassene op de minderjarige heeft.

Wel moet er volgens de rechtspraak voldoende verderfelijke invloed van de dader uitgaan. Dit wil zeggen dat de minderjarige voldoende rekenschap moet kunnen geven aan de feiten. Wanneer een volwassene bijvoorbeeld heroïne aanschaft met een tweejarige op de arm, zal het kind onvoldoende kenvermogen hebben om van een verzwarende omstandigheid te spreken.

Wanneer er een concrete gevaarsituatie voor dit jonge kind bestaat, bijvoorbeeld wanneer een jong kind zonder kenvermogen rondkruipt in een ruimte waar heroïne wordt gebruikt en waar er spuiten liggen, wordt door de rechtspraak aanvaard dat er alsnog sprake is van een verzwarende omstandigheid. Deze redenering werd eerder al door het Hof van Cassatie bevestigd.

Gevolgen van het misdrijf

Wanneer het misdrijf kwalijke gevolgen heeft, kan dit eveneens aanleiding geven tot een strafverzwaring. Hierbij maakt het niet uit of de dader het gevolg voorzien heeft of had kunnen voorzien. Van zodra het gevolg aanwezig is, is er sprake van strafverzwaring. Aan volgende gevolgen worden strafverzwaringen gekoppeld:

• Ongeneeslijk lijkende ziekte
• Ongeschiktheid om gedurende meer dan 4 maanden persoonlijke arbeid te verrichten
• Volledig verlies van het gebruik van een orgaan (inclusief het verlies van het zicht, maar het verlies van een enkel oog wordt niet gelijkgesteld met het volledige verlies van het gebruik van een orgaan)
• Zware verminking (bv. verlies van een ledemaat, maar niet het verlies van een enkele vinger)
• Overlijden van een persoon

Er moet natuurlijk wel een verband bestaan tussen het misdrijf en het gevolg. Een voorbeeld daarvan is het verstrekken van heroïne, waarna de gebruiker zich een overdosis toekent en komt te overlijden. Men zal dan moeten kunnen bewijzen dat de gebruiker is overleden aan heroïne die tot de verkoopvoorraad van de dealer behoorde. Hiervoor zal men staaltjes moeten vergelijken.

Vereniging

Zoals eerder gesteld ligt de focus vooral op het ontmantelen van verenigingen die zich met drugshandel inlaten. Derhalve is het ook niet onlogisch dat hier een strafverzwaring aan wordt gekoppeld. In de rechtsleer wordt echter vaak aangehaald dat deze strafverzwaring onvoldoende is, gelet op de grote winsten die men met de drughandel kan genereren.

Voor deze strafverzwaring is het vereist dat er sprake is van een georganiseerde groepering die het onwettig handelen in verdovende middelen tot oogmerk heeft. Het maakt daarbij niet uit of dit hun hoofddoel is of louter een bijkomstige activiteit. Men moet met andere woorden een samenwerkingsverband opzetten en naar buiten toe als een eenheid optreden. Het is niet vereist dat de vereniging bestendigheid vertoont en het volstaat zelfs dat de vereniging even bestond en nadien meteen weer werd ontbonden.

Om van een vereniging te spreken, is het in ieder geval vereist dat er sprake is van een organisatie. Dit wil zeggen dat er een zekere taakverdeling bestaat of dat de organisatie op een zekere vorm financiering verkrijgt. Ook een aanwezige hiërarchie kan wijzen op het bestaan van een vereniging. De strafverzwaring is groter wanneer men de leider is van een vereniging dan wanneer men deelneemt aan de vereniging.

Bijzondere herhaling

Ten slotte is er ook een strafverzwaring voorzien voor het geval van bijzondere herhaling. Dit komt erop neer dat wie binnen vijf jaar na een veroordeling opnieuw een inbreuk op de drugwetgeving begaat een zwaardere straf kan krijgen opgelegd.

Lot van de illegale stoffen en gebruiksmiddelen

Bij wet van 7 februari 2014 is voorzien dat het Openbaar Ministerie de onmiddellijke vernietiging kan bevelen van illegale stoffen, grondstoffen en productiematerialen wanneer ze niet nodig zijn voor het onderzoek. Het volstaat dus dat er stalen en beeldmateriaal worden genomen of vastgelegd en dat een clandestien laboratorium vervolgens onklaar wordt gemaakt. Dit is goedkoper en veiliger dan het laboratorium verzegelen in afwachting van de uitspraak. Ook de heroïne kan na het afnemen van stalen meteen worden vernietigd.

Sancties bij heroïnemisdrijven

Er zijn verschillende strafmaten voorzien waarbij telkens ook een ruime marge geldt, zodat de rechter op basis van alle relevante factoren een geschikte strafmaat kan uitspreken. Houd er rekening mee dat de weergegeven geldboetes nog verhoogd moeten worden met de opcentiemen. Op het moment van schrijven moeten de hieronder weergegeven geldboetes met factor 8 worden vermenigvuldigd.

Specifieke procedures en mogelijkheden

In de drugwet zijn vervolgens nog talloze andere mogelijkheden voorzien om het druggebruik en de drughandel te beteugelen. Zo kan er bijvoorbeeld een tijdelijk of definitief exploitatieverbod worden opgelegd om nog een drankgelegenheid uit te baten, bijvoorbeeld wanneer er in het café door de caféhouder heroïne werd verhandeld of er door hem een gebruikersruimte werd voorzien. Ook paramedische beroepsbeoefenaars kunnen een verbod krijgen opgelegd om hun functie nog uit te oefenen.

Houd verder rekening met een bijzondere verbeurdverklaring van de zaken die gediend hebben voor het misdrijf, zoals een smartphone waarmee contact werd gehouden met klanten of een auto waarmee de heroïne werd getransporteerd.

Heroïnegebruik in het verkeer

In het verkeer geldt er een nultolerantie. Heroïnegebruik wordt door middel van speekseltesten vastgesteld. Deze speekseltesten, die veelal worden gebruikt om THC op te sporen, zijn namelijk ook in staat om het bestanddeel 6-acetylmorfine op te sporen.

Hoewel er wordt uitgegaan van een nultolerantie, zijn er wettelijk gezien enkele limietwaarden vastgesteld. Dit is geenszins een toelating om minimale hoeveelheden heroïne in het bloed te hebben, maar is louter een erkenning dat de resultaten onder deze limietwaarden onvoldoende wetenschappelijk betrouwbaar zijn en binnen de foutmarge vallen. Wat het bestanddeel 6-acetylmorfine betreft, ligt de limietwaarde op 5 ng/ml.

Bij een overtreding is er voorzien in een geldboete van 200 tot 2.000 euro (x 8) en kan er een rijverbod van hoogstens twee jaar worden opgelegd. Chauffeurs die minder dan twee jaar over hun rijbewijs beschikken, krijgen automatisch een rijverbod opgelegd en moeten hun rijexamen opnieuw afleggen. Wanneer er sprake is van herhaling gelden er strengere straffen die kunnen oplopen tot boetes van 40.000 euro, gevangenisstraffen tot twee jaar en een verval van het recht tot sturen. De kosten van een positieve speekseltest zijn steeds voor rekening van de onderzochte persoon.

De rechter beschikt facultatief over nog heel wat extra mogelijkheden. Zo kan de rechter bijvoorbeeld de immobilisering of de verbeurdverklaring van het voertuig uitspreken.