Het containerschip Ever Given liep op 23 maart 2021 aan de grond in het Suezkanaal en het duurde ruim een week om het schip los te trekken. Na juridisch getouwtrek met de Egyptische autoriteiten zette het schip nadien de reis verder aan een gemiddelde snelheid van 9 knopen of zo’n 16 km/u. In de nacht van 28 op 29 juli arriveerde het schip in de haven van Rotterdam. Veel containereigenaars staan te popelen om eindelijk hun goederen in ontvangst te nemen, maar ook dit belooft een juridische veldslag te worden. Er is namelijk averij-grosse ingeroepen.
Wat is de averij-grosse?
De averij-grosse is een eeuwenoud scheepsrecht dat al meer dan tweeduizend jaar bestaat, wellicht zelfs van de achtste eeuw voor Christus. De eerste schriftelijke neerslag ervan dateert van de wet van Rhodos van de derde eeuw voor Christus. Het systeem van de averij-grosse is gebaseerd op de solidariteit van allen die samen een zee-avontuur aangaan. Al in de achtste eeuw voor Christus wisten ze namelijk dat zo’n avontuur niet zonder risico’s is. En daarom moet men solidair zijn en de risico’s samen tegemoet gaan.
Neem bijvoorbeeld de situatie waarbij piraten een schip enteren en waarbij de kapitein met hen onderhandelt. Een container wordt daarop aan de piraten meegegeven die het schip verlaten. Het zou niet eerlijk zijn dat enkel de eigenaar van die ene container getroffen wordt door de beslissing van de kapitein. Daarom kan men averij-grosse inroepen. Dan worden de kosten onder alle containereigenaars verdeeld. Ook wanneer er bijvoorbeeld goederen overboord worden gegooid om aan piraten of slecht weer te ontkomen, worden de kosten verdeeld.
Juridische voorwaarden voor de gemene averij
In de wet bestaan er twee soorten averijen, de gemene averij en de bijzondere averij. De bijzondere averij wordt door de eigenaar van de zaak geleden of betaald door degene die de kosten heeft gemaakt. In het geval van de Ever Given gaat het om de gemene averij.
In het nieuwe Scheepvaartwetboek wordt voor de definitie van de gemene averij verwezen naar de regels van York en Antwerpen en de Rijnregelen. De York-Antwerp Rules definiëren het als volgt:
There is a general average act when, and only when, any extraordinary sacrifice or expenditure is intentionally and reasonably made or incurred for the common safety for the purpose of preserving from peril the property involved in a common maritime adventure.” (York-Antwerp Rules, 2016)
Uit deze definitie volgen er vijf voorwaarden om averij-grosse in te stellen en de reddingskosten te verdelen:
- Het moet om een buitengewone uitgave of een buitengewoon offer gaan, dit wil zeggen een uitgave of een offer dat bij aanvang van de reis niet te verwachten was
- Deze buitengewone uitgave of buitengewoon offer moet gedaan zijn om het volledige schip en de volledige lading te redden
- Er moet sprake zijn van een wilsuiting, dit wil zeggen dat het een rechtstreeks gevolg moet zijn van de beslissing van de kapitein
- Er moet sprake zijn van een reële gevaarsituatie
- Het gevolg van de actie moet nuttig zijn, dit wil zeggen dat het schip en de lading wel degelijk moet zijn gered
Een voorbeeld van gemene averij is een brand die men blust door een ruim opzettelijk met water vol te laten lopen. Andere voorbeelden zijn het in zee werpen van de lading om het zinken te voorkomen. Bij het stranden van een schip, zoals bij de Ever Given, kan men een deel van de lading lossen en sleepboten bestellen. Of er in het geval van de Ever Given al dan niet succesvol averij-grosse kan worden ingesteld, is echter afhankelijk van de vraag of de kapitein schuldig is aan de blokkade. Enkel als het schip per ongeluk vast kwam te liggen, kan men de reddingskosten via de averij-grosse verdelen.
Juridische gevolgen voor de containereigenaars
Als er aan de voorwaarden is voldaan en er averij-grosse wordt ingesteld, kan de lading enkel aan de eigenaars worden overhandigd na de betaling van hun aandeel in de opgelopen kosten. De reder heeft een retentierecht op de vervoerde goederen en kan ze zelfs verkopen om de bijdrage in de averij-grosse te betalen.
In de praktijk is het op dit moment nog onmogelijk om een exacte kostenverdeling te bekomen. Daarom zal men de goederen vrijgeven als de ontvanger een zogenaamde General Average Bond ondertekent. Dit is een verklaring van de waarde van de vervoerde goederen én een verbintenis om de verschuldigde averij-grosse te betalen. Mogelijk zal er ook een financiële garantie worden gevraagd, zeker wanneer de lading niet was verzekerd.
