Door de internationale coronapandemie is het ietwat uit de media weggebleven, maar sinds kort heeft de Europese Unie een eigen uniform sanctieregime voor internationale mensenrechtenschendingen. Op basis van de Verordening 2020/1998 en Besluit 2020/1999 kan de EU nu personen, organen en entiteiten sancties opleggen, ongeacht waar ter wereld de schendingen hebben plaatsgevonden.
De Europese Unie kon eerder al sancties opleggen bij mensenrechtenschendingen, maar de mogelijkheden waren beperkter. De mogelijkheden waren meestal beperkt tot een specifiek gebied, terwijl er nu een wereldwijde aanpak mogelijk is. Dankzij het gemeenschappelijk sanctiebeleid met alle EU-landen hebben sancties hoe dan ook een grotere impact.
Enkel bij zware mensenrechtenschendingen
Vooraleer het nieuwe “EU Global Human Rights Sanctions Regime” (EUGHRSR) van toepassing is, moet er wel eerst sprake zijn van ernstige mensenrechtenschendingen. Het gaat dan om:
- Genocides
- Misdaden tegen de menselijkheid
- Foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing
- Slavernij
- Buitengerechtelijke, standrechtelijke en willekeurige executies en moorden
- Gedwongen verdwijning van personen
- Willekeurige arrestatie of detentie
Daarnaast is er ook een tweede groep met mensenrechtenschendingen waarop het sanctieregime van toepassing kan zijn. Voor deze tweede groep schendingen moet er wel aan een extra voorwaarde zijn voldaan. Zo moeten ze systematisch of wijdverbreid van aard zijn of moeten ze aanleiding geven tot ernstige bezorgdheid in het kader van de GBVB-doelstellingen (Gemeenschappelijk buitenlands- en veiligheidsbeleid). Tot deze tweede groep behoren volgende mensenrechtenschendingen:
- Mensenhandel en mensenrechtenschendingen door migrantensmokkelaars
- Seksueel en gendergerelateerd geweld
- Schendingen van de vrijheid van vreedzame vergadering en verering
- Schendingen van de vrijheid van mening en meningsuiting
- Schendingen van de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging
Laat het duidelijk zijn dat het nieuwe sanctieregime niet zomaar voor iedere mensenrechteninbreuk kan worden toegepast. Het is er echt enkel voor de zwaardere mensenrechtenschendingen waarbij er toch enige noodzaak is om snel en doelgericht in te grijpen en waarbij eenvoudige diplomatische middelen niet volstaan.
Cruciale rol voor de Raad van de Europese Unie
Het is de Raad van de Europese Unie die nagaat of bepaalde entiteiten, rechtspersonen of natuurlijke personen moeten worden gesanctioneerd. Zij plaatsen ze dan ook op de sanctielijst. Deze sanctielijst wordt minstens elke 12 maanden opnieuw bekeken. Wanneer iemand op de lijst dreigt te komen, wordt deze daar wel eerst van op de hoogte gebracht. Zo heeft men nog een eerlijke kans om zich hiertegen te verweren.
Mogelijke sancties voor mensenrechtenschendingen
Tot de sancties behoort in de eerste plaats een inreisverbod op het grondgebied van de Europese Unie. Daarnaast kunnen ook alle tegoeden en economische middelen worden bevroren. Er zijn bovendien ook allerlei uitzonderingen voorzien. Zo kan er een vrijstelling op het inreisverbod worden toegestaan wanneer de betrokkene aanwezig wil zijn op een intergouvernementele bijeenkomst waar de beëindiging van de mensenrechtenschendingen wordt besproken.
