De wijzigingen aan de vreemdelingenwet werden gisteren door de plenaire Kamer goedgekeurd. De meerderheidspartijen stemden voor, de Franstalige oppositiepartijen – samen met Groen en PVDA – stemden tegen. Vlaams Belang en sp.a onthielden zich. Wat deze nieuwe asielwet praktisch zal betekenen voor de asielprocedures in ons land? Wij zochten het uit – objectief, zoals we altijd zijn.
Voorgeschiedenis
Het was niet de eerste maal dat staatssecretaris Theo Francken zijn asielwet aan het parlement voorlegde. De vorige keer werd het wetsontwerp nog in allerijl ingetrokken omdat de privacy van de asielzoekers niet gewaarborgd werd. Bizar genoeg is er aan deze specifieke bepaling weinig gewijzigd, alhoewel de regels door een ander KB zullen moeten verduidelijkt worden.
Nieuwe asielwet gestemd. Maandenlange debatten in de Kamer. Mooie en sterke debatten. Zo hoort het. ❤️? pic.twitter.com/T4KNi8Ubup
— Theo Francken (@FranckenTheo) 9 november 2017
De wet zelf omvat maar liefst 400 pagina’s. Het doel: de Europese richtlijnen over de asielprocedures en het terugkeerbeleid omzetten in Belgische wetgeving. Europa drong daar al jaren op aan en nu wordt het ook in de praktijk omgezet.
Aangezien Theo Francken te pas en te onpas racisme wordt verweten, plaatsten we zijn beslissingen op een heuse barometer: ruiken we racisme of is het gewoon goede wetgeving?
Kwetsbaren en minderjarigen krijgen extra bescherming
De nieuwe wet omschrijft duidelijk de rechten die kwetsbaren en kinderen zullen genieten. Zo zullen kinderen bijvoorbeeld een hoorrecht krijgen tijdens de procedure en is ook de screening vervat in de wet. Vluchtelingenorganisatie UNHCR vindt dit alvast een goede zaak en ook wij volgen hen hierin.
Asielprocedures krijgen een maximale termijn
De overheid zal nu een maximumtermijn krijgen om over iemands asielstatus te beslissen. Het jarenlang aanslepen van procedures zorgt ervoor dat asielzoekers maar moeilijk een leven kunnen opbouwen. De verhalen van gezinnen die jaren later ineens weer moeten vertrekken, zouden dan ook tot het verleden moeten behoren. Hier was zelfs Monica De Coninck (sp.a) enthousiast over. En terecht: als het op rechtszekerheid aankomt, dan kunnen ook wij enkel de loftrompet bovenhalen.
Strenger bestraffen van proceduremisbruik
Tot op heden diende proceduremisbruik in een aparte zitting te worden behandeld. Dankzij een nieuw wetsontwerp wordt het voor de rechters in vreemdelingenzaken echter eenvoudiger om tijdens de zitting zelf een sanctie op te leggen. Ook voor de advocaten zelf kan zo’n onrechtmatig beroep gevolgen hebben: zij kunnen hun geen pro deobetaling meer ontvangen en kunnen zelfs tuchtsancties oplopen. De specifieke bepalingen hiervan hebben wij reeds eerder uitgebreid uit de doeken gedaan.
Volgens sommigen heeft het een licht populistische ondertoon, maar eigenlijk is het niks meer of minder dan een vereenvoudiging voor de rechters in vreemdelingenzaken. Vergeet niet: het zijn nog steeds de rechters die een uitspraak moeten doen – daar kan de nieuwe asielwet niks aan veranderen. Ook het recht op verdediging wordt expliciet door de asielwet in ere gehouden, waardoor er maar weinig kritiek te formuleren valt. Ongeacht of je nu een fan bent van Theo Francken of niet: het zal de rechter in vreemdelingenzaken zijn die naar billijkheid uitspraak doet, niet Theo. Ook dit bestempelen wij dus als goede wetgeving.
Kortere beroepstermijn
De beroepstermijn voor asielzoekers die in gesloten centra beroep willen aantekenen na een negatieve beslissing, wordt korter. Ze krijgen dankzij de nieuwe asielwet nog maximaal 10 kalenderdagen de tijd. Dat is wel erg kort, zeker als je weet dat zij in die periode nog een advocaat moeten vinden en ook helemaal niet thuis zijn in de Belgische wetgeving. Tien dagen lijkt ons echt wel te kort om niet te nopen aan het recht van verdediging. Het lijkt ons maar net binnen de grenzen van het aanvaardbare te blijven en alleen al daarom zijn wij kritisch.
Makkelijker terug naar derde landen
Migranten zullen opnieuw eenvoudiger teruggestuurd kunnen worden naar de derde landen waar ze verbleven vooraleer ze hier terechtkwamen – zelfs indien ze daar maar even verbleven. Het kan gaan om landen zoals Libië, Libanon of Turkije. Zijn zij dan wel nog welkom in die landen en hoe veilig zijn die landen nog? Anderzijds is het net daarover dat de volledige asielprocedure hoort te gaan, maar natuurlijk is zo’n procedure soms eerder juridisch dan menselijk. Vluchtelingenwerk Vlaanderen en Monica De Coninck spuien uitbundig met kritiek. Gedeeltelijk terecht, anderzijds moet het ook gewoon in zijn context van de volledige procedure gezien worden.
Geen privacy meer
Het is over deze bepalingen dat de privacycommissie de eerste keer viel. Er zijn in de nieuwe asielwet immers specifieke bepalingen opgenomen die aangeven dat asielzoekers inzage moeten geven in hun activiteiten op het internet, bijvoorbeeld door hun smartphone te laten zien. Inderdaad toch wel een grote aantasting van de privacy waar ook asielzoekers recht op hebben. Er zullen misschien wel weerklanken klinken zoals “als ze niets te verbergen hebben…”, maar dat gaat niet op: ook jij en ik hebben misschien niets te verbergen – maar dan nog hebben we recht op de privacy van onze gegevens.
Het meest merkwaardig is het feit dat de wetteksten sinds de opmerkingen van de privacycommissie helemaal niet gewijzigd zijn, maar dat een nieuw Koninklijk Besluit zal moeten bepalen wat kan en niet kan.
Anderzijds moeten ook wij de rechten van de verdediging respecteren: een asielzoeker kan weigeren om mee te werken, dat staat duidelijk genoteerd. Het feit dat die medewerkingsplicht in een “negatief, zij het geen bepalend” element kan resulteren bij de beoordeling van de aanvraag, verheft dat echter opnieuw tot dode letter.
Op dit moment is het echter eenvoudig om kritiek te uiten en zullen we moeten hopen op een KB met eerbiediging voor de privacyrechten waar eenieder recht op heeft. Deze maatregel zomaar als populisme of racisme afdoen, dat zou te eenvoudig zijn. Alleen al het feit dat er momenteel geen wijzigingen werden doorgevoerd, zorgt er echter voor dat we het toch als “op het randje van populisme” durven bestempelen. Anderzijds: met een toekomstig KB kan Francken wél nog een en ander rechtzetten. Hij krijgt momenteel dus nog alle voordeel van de twijfel.
Algemene teneur van de nieuwe asielwet
Het is een beetje wikken en wegen. Zo zijn erin de nieuwe asielwet heel wat stappen ondernomen die ook echt een vooruitgang betekenen voor de rechten van asielzoekers – dat siert Theo Francken dan wel. Toch zijn er ook nog heel wat opmerkingen te bespeuren. Ook het woordgebruik in de wetteksten zelf, met toch wel een vrij stigmatiserende ondertoon, verdient de nodige kritiek. Het resultaat balanceert ergens tussen het tevreden houden van de eigen achterban en enkele belangrijke punten van kritiek. Toegegeven: is dat niet een beetje zo bij iedere politieke beslissing? Natuurlijk wel, maar het asielbeleid gaat nog steeds over mensen – en dan zijn we altijd een stuk kritischer. Hoe dan ook: dat Theo kan scoren zonder dat ook echt te hoeven doen, dat weten ze zelfs op Anderlecht.
Anderzijds kunnen we de nieuwe asielwet natuurlijk geen racisme noemen, zoals sommigen maar al te graag zouden beweren. Misschien moeten we daarom de woorden van Filip Dewinter erbij halen: “Mogelijke initiatieven die wél een impact zouden hebben, zoals een verstrakking van de gezinshereniging voor asielzoekers, een daadwerkelijke verstrakking van het uitwijzingsbeleid en het inschrijven van het territorialiteitsprincipe in de Conventie van Genève blijven uit”. Sorry Filip, maar hadden we die bepalingen gelezen, dan was onze job een pak eenvoudiger.
