Volgens de Argentijnse roddelgazet Mendoza Post zou de Belgische prins Gabriël, het tweede kind van Hunne Majesteiten de Koning en de Koningin van België, een boontje hebben voor een knappe jongedame. Het zou gaan om kroonprinses Amalia, de oudste dochter van koning Willem-Alexander der Nederlanden en de eerste in lijn van de Nederlandse troonsopvolging. De liefde zou zelfs wederzijds zijn, er zou sprake zijn van een prille relatie en ze zouden al kusje-kusje gedaan hebben. Er zijn al langer geruchten over het liefdesleven van de Nederlandse kroonprinses. Een tijdje geleden werd beweerd dat ze een geheim vriendje heeft en nu blijkt het dus om een Belgische prins te gaan.
Liefdesperikelen zorgen voor grondwettelijke problemen
Dat het een en ander in de Argentijnse pers uitlekt, zou te maken hebben met de Argentijnse roots van koningin Máxima. Mendoza Post verklapt zijn bronnen niet, maar het nieuws werd intussen ook bevestigd door het Duitse blad Gala. De Belgische pers nam contact op met het Paleis, maar daar werd het nieuws noch bevestigd, noch ontkend. “Dit gaat over privézaken en daarop geven wij geen commentaar”, luidde het.
Liefdesperikelen mogen dan inderdaad wel privé zijn, maar er is toch meer aan de hand. Volgens grondwetsspecialisten gaat het namelijk om een verboden relatie. Of toch als ze ooit zouden willen huwen. Dit heeft alles te maken met het decreet nr. 5 van 24 november 1830 betreffende de eeuwige uitsluiting van de familie Oranje-Nassau van enige macht in België. Dit decreet is een van de drie grondwettelijke teksten in België. Het werd in november 1830 door het Nationaal Congres aangenomen.
Nationaal Congres wilde niks meer te maken hebben met Oranje
Een goede maand voor het aannemen van de grondwettelijke tekst had België zich nog van het Koninkrijk der Nederlanden afgescheiden. Hoewel de Belgische Revolutie vooral door republikeinen werd gedreven, werd er uiteindelijk gekozen voor een monarchie. De reden daarvoor was eenvoudig: een monarchie zou sneller erkend worden door de andere mogendheden, zeker als er daarbij werd gekozen voor een telg van een bestaande dynastie.
Het Nationaal Congres wilde hier wel in meegaan, maar er moest wel een geschikte kandidaat worden gevonden. Uiteindelijk schoof het Nationaal Congres Lodewijk Karel Filips Rafaël van Orléans, de tweede zoon van koning Lodewijk Filips van Frankrijk, naar voren. Dat zagen de grote mogendheden echter niet zitten. Ook August van Leuchtenberg en Karel van Oostenrijk-Teschen vielen niet in de smaak.
Even werd Willem II der Nederlanden omwille van zijn liberale opvattingen naar voren geschoven, maar dat zag het Nationaal Congres dan weer niet zitten. Het Nationaal Congres wilde de in het zuiden aanwezige orangisten de wind uit de zeilen nemen. Uiteindelijk werd er een compromis gevonden: met het decreet nr. 5 werd elke mogelijkheid voor het huis Oranje-Nassau om macht te verwerven in ons land uitgesloten, terwijl prins Leopold van Saksen-Coburg-Saalfeld de eerste koning van België werd. Hij was weduwnaar aan het Britse hof, had Duits koninklijk bloed, had carrière gemaakt in de Russische keizerlijke garde en hij had tegen Napoleon gevochten. En heel belangrijk: hoewel hij protestants was, aanvaarde hij dat zijn kinderen katholiek zouden worden opgevoed. Met zo’n cv kon hij de mogendheden wel overtuigen. En inderdaad: België werd al snel door hen erkend.
Huwelijk kan enkel na een grondwetswijziging
Het decreet nr. 5 heeft tot gevolg dat leden van het huis Oranje-Nassau op geen enkele manier gezag kunnen hebben in België. Ze kunnen zich dus niet verkiesbaar stellen in België, maar ze kunnen ook niet tot ons koningshuis behoren. Dat is grondwettelijk niet mogelijk. Op basis daarvan zeggen een aantal juristen dat een huwelijk tussen Gabriël en Amalia grondwettelijk niet kan. Om daar iets aan te veranderen, is een grondwetswijziging nodig. En de grondwet wijzigen, doe je niet zomaar.
Hoe de grondwet moet worden gewijzigd, staat te lezen in artikel 195 van de Grondwet. Het houdt in dat het parlement eerst moet beslissen welke grondwetsartikelen het voor herziening vatbaar wil verklaren. Dan moet het parlement zich ontbinden en moeten er verkiezingen plaatsvinden. Zo kan het volk zich eerst uitspreken over de plannen om de grondwet te wijzigen. Na de verkiezingen ontstaat er een nieuw parlement dat alleen de artikelen die door het vorige parlement voor herziening vatbaar zijn verklaard, kan aanpassen. Dat kan het parlement echter niet zomaar doen: daarvoor moet twee derde van de parlementsleden aanwezig zijn en moet de herziening worden goedgekeurd door een tweederdemeerderheid.
In tegenstelling tot wat men al eens denkt, is het niet vereist dat er een meerderheid is in elke taalgroep. Gelukkig maar, want ook zonder taalmeerderheid is het in ons land al verdomd moeilijk om een tweederdemeerderheid bijeen te sprokkelen. Het is meteen ook de reden waarom het wellicht heel moeilijk wordt voor prins Gabriël.
Eerdere pogingen om de uitsluiting van het Nederlands koningshuis te schrappen, draaiden op niets uit. Het moet wel gezegd worden dat alle pogingen die tot 2010 plaatsvonden vanuit de hoek van Vlaams Belang kwamen. Die partij kan niet op al te veel steun in het parlement rekenen. In 2014 probeerde N-VA het echter ook. Officieel omdat de partij vindt dat de bepaling niet langer van deze tijd is en dat ook telgen van het koningshuis een vrije keuze horen te hebben. Officieus speelt ook De Dietsche gedachte nog steeds een rol. Hoewel de Groot-Nederlandse gedachte geen officieel N-VA-programmapunt is, hebben een niet te verwaarlozen groep Vlaams-nationalisten de gedachte nog niet opgegeven. Voor de Belgisch-gezinden is het meteen ook de reden om op de rem te gaan staan. Dat er snel een akkoord wordt gevonden? Daar hoeft prins Gabriël niet op te hopen.
Creatief omspringen met de grondwet
Toch zijn er ook juristen die aangeven dat een huwelijk tussen Gabriël en Amalia zelfs zonder een grondwetswijziging zou kunnen. Het decreet nr. 5 laat namelijk wel wat ruimte voor interpretatie. In feite was het hoofddoel ervan dan ook om te voorkomen dat het huis van Oranje macht zou krijgen in België. Bij een huwelijk tussen Gabriël en Amalia zou Amalia geen macht krijgen in België, maar zou Gabriël als prins-gemaal van de volgende Nederlandse koningin macht krijgen in Nederland. En in Nederland is er geen enkele wet die Belgen dat verbiedt. Daarnaast zou het decreet nr. 5 ook zo kunnen worden geïnterpreteerd dat iemand van het huis van Oranje dan wel niet in België mag regeren, maar spreekt het zich niet automatisch uit tegen een huwelijk.
Ten slotte moet worden gezegd dat het decreet op gespannen voet staat met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens dat discriminatie verbiedt. Om gelijkaardige redenen heeft het Verenigd Koninkrijk in 2013 nog komaf gemaakt met de Act of Settlement, dat een troonsbestijgingsverbod inhield voor troonopvolgers die met een rooms-katholiek gehuwd waren.
