In België is bigamie uitdrukkelijk strafbaar gesteld door artikel 147 Strafwetboek. Voor polygamie is er geen aparte strafmaat voorzien, maar dit kan uiteraard ook gewoon op grond van het bigamiemisdrijf worden vervolgd. Het Openbaar Ministerie kan bigamie ambtshalve vervolgen, dus ook wanneer alle echtgenoten zich in de situatie kunnen vinden.
3 bestanddelen van het misdrijf bigamie
Niet elk dubbel huwelijk kan strafrechtelijk bestraft worden. Er moet aan drie voorwaarden voldaan zijn vooraleer bigamie ook strafrechtelijk strafbaar is.
# 1. Bestaan van een eerder huwelijk
In de eerste plaats moet er al een geldig huwelijk zijn dat nog niet ontbonden is door de echtscheiding of de dood. Het maakt daarbij niet uit of de verdachte al dan niet op de hoogte was van de ontbinding (louter de intentie om bigamie te plegen volstaat niet). Wanneer een eerder huwelijk uiteindelijk nietig blijkt te zijn, zelfs wanneer de nietigheid pas wordt uitgesproken na het aangaan van het tweede huwelijk, is men dan ook niet strafbaar.
Hier kan zich het probleem stellen van de afwezigheid van een (vermiste) echtgenoot. De lange afwezigheid van een echtgenoot schept immers nooit het vermoeden dat deze overleden is. Een rechter moet de vermiste persoon eerst afwezig verklaren, wat pas kan na zeven jaar afwezigheid. Zo’n verklaring heeft dezelfde gevolgen als een doodverklaring. In de rechtspraak zijn er echter voorbeelden waarbij beschuldigden alsnog niet werden bestraft wanneer zij bij een langdurige afwezigheid alsnog een tweede huwelijk aangingen. Er werd dan geoordeeld dat zij te goeder trouw waren. Het bestaan van het eerder huwelijk wordt dan niet betwist, maar er is niet voldaan aan de opzetvereiste (zie verder).
Verder is dit vaak bijzonder ingewikkelde materie omdat het binnen de rechtspraak vaak gaat om echtscheidingsprocedures volgens buitenlands recht. Vooral de erkenningsproblematiek van verstoting of “khôl”, een vorm van huwelijksontbinding dat met name in de Arabische wereld wordt gehanteerd, speelt hierbij een rol.
# 2. Er wordt een tweede huwelijk aangegaan
Ten tweede is het vereist dat er een tweede rechtmatig huwelijk wordt aangegaan. Het volstaat daarbij dat het tweede huwelijk de schijn heeft van een rechtsgeldige akte. Wanneer een huwelijk daarentegen nietig is, met uitzondering van de reden van het bestaan van een overig huwelijk, is men opnieuw niet strafbaar voor bigamie. Dat is bijvoorbeeld het geval als het tweede huwelijk een nietig schijnhuwelijk is. Uiteraard blijft het schijnhuwelijk zelf dan wel vervolgbaar.
# 3. Zedelijk bestanddeel van het misdrijf
Ten derde moet het misdrijf bigamie altijd een vorm van misdadig opzet kennen in hoofde van de dader. De dader moet dan ook het besef hebben dat zijn eerste huwelijk nog niet is ontbonden. De goede trouw moet bekeken worden op het moment dat het tweede huwelijk wordt aangegaan. Het maakt daarbij niet uit dat de dader later, na het tweede huwelijk, ontdekt dat het eerste huwelijk nog niet was ontbonden en toch bij de tweede partner blijft. Bij de beoordeling of de betrokkene uit onwetendheid of te kwader trouw handelde, moet de rechter volgens de rechtspraak rekening houden met:
- Het geslacht
- De leeftijd
- De ervaring
- De sociale situatie
In de rechtspraak zijn er verschillende voorbeelden te vinden van situaties waarbij werd geoordeeld dat iemand te goeder trouw was. Een voorbeeld daarvan is een man die een tweede huwelijk aanging nadat hij van zijn vader een brief had gekregen dat zijn vrouw overleden was.
Bestraffing van bigamie
Bigamie wordt bestraft met een gevangenisstraf van 5 tot 10 jaar.
Bovendien kan er sprake zijn van strafbare deelneming voor de personen die als mededader hun medewerking hebben verleend aan het strafbaar feit. Het gaat dan om de nieuwe echtgenoot en de officier van de burgerlijke stand, op voorwaarde natuurlijk dat zij op de hoogte waren van de situatie.
Bigamie kan ambtshalve vervolgd worden door het openbaar ministerie of kan vervolgd worden na een klacht van het slachtoffer van bigamie. Het slachtoffer van bigamie kan ten slotte ook altijd de nietigheid van het tweede huwelijk vorderen.
