Een aantal grote bedrijven in de Verenigde Staten, zoals Google en Facebook, hebben een vaccinatieplicht ingevoerd voor hun medewerkers die naar kantoor willen komen. Ook Netflix heeft al aangegeven dat vaccinaties verplicht worden voor wie op en rond de set werkt. In België is het invoeren van dergelijke verplichtingen momenteel niet mogelijk. De strenge privacywetgeving verhindert namelijk het een en ander.
Een werkgever kan niet zomaar gezondheidsgegevens verwerken
Zowel de Belgische wetgeving als de GDPR verhinderen dat een werkgever zijn personeel kan verplichten om zich te laten vaccineren. De GDPR beschermt namelijk de gezondheidsgegevens, een bijzondere categorie van persoonsgegevens die niet zomaar mogen worden verwerkt. Een werkgever kan zijn personeel dus niet verplichten om zich te laten vaccineren. Bovendien mag een werkgever niet om een vaccinatiebewijs vragen, gezondheidsgegevens zijn nu eenmaal privé. Dit verbod is echter niet absoluut en uitzonderingen zijn wel degelijk mogelijk.
Uitdrukkelijke toestemming is niet mogelijk
Zo’n uitzondering kan bijvoorbeeld de vrije en uitdrukkelijke toestemming van de betrokkene zijn. Dit blijkt in de praktijk vrijwel onmogelijk te zijn. Het probleem is dat zo’n toestemming vrij moet zijn, maar dat er al snel sprake is van een hiërarchische verhouding. Er werd al vaker geoordeeld dat zo’n hiërarchische verhouding onvoldoende vrijheid biedt om van een geldige toestemming te spreken. Bovendien is zo’n toestemming in dit geval sowieso geen oplossing, want een vrije toestemming betekent ook dat men vrij moet kunnen weigeren. Als een werknemer weigert om een vaccinatiebewijs voor te leggen, mag de werkgever daar geen sancties aan verbinden.
Het dan maar direct aan de arbeidsgeneesheer vragen, zodat er geen sprake is van een hiërarchische verhouding? Ook dit gaat niet. De arbeidsgeneesheer moet namelijk rekening houden met de bescherming van de persoonsgegevens van zijn patiënten. Bovendien zou toestemmen een schending van zijn beroepsgeheim inhouden.
Er is geen wettelijke verplichting of mogelijkheid
Een ander voorbeeld van zo’n uitzondering is een wettelijke bepaling. De Belgische wetgeving zou het vragen naar een vaccinatiebewijs mogelijk kunnen maken en de werkgever zou zich dan op de wet kunnen beroepen. Momenteel bevat onze wetgeving hier echter geen mogelijkheden toe. Bij VRT NWS viel eerder te lezen dat een arbeidsreglement is gelijkgesteld aan een wettelijke bepaling. Experts zijn hier echter heel duidelijk over: dit klopt niet. Ze benadrukken dat een arbeidsreglement geen wettelijke bepaling is zoals vereist in artikel 9 van de GDPR.
Vaccinatiebewijs vragen aan bezoekers
Het enige wat in het huidige juridische kader kan, is een vaccinatiebewijs vragen aan bezoekers. Deze bezoekers kunnen namelijk wel vrij en uitdrukkelijk hun toestemming verlenen. Ook hier wil vrij echter zeggen dat er aan een weigering geen sancties verbonden mogen zijn. Wie weigert een vaccinatiebewijs voor te leggen, kan de toegang tot een winkel dus niet worden ontzegd. Je mag het dus wel vragen en ze mogen ook instemmen, maar de facto is deze optie behoorlijk nutteloos.
Samengevat kunnen we dus stellen dat alleen de wet een degelijke uitweg biedt en dit in sommige gevallen zelfs al mogelijk maakt. Zo zijn grensoverschrijdende vervoerders verplicht om te controleren of reizigers een vaccinatie-, een herstel- of een negatief testcertificaat kunnen voorleggen. Hieraan kan zelfs een sanctie worden verbonden: de vervoerder kan het instappen weigeren.
