Wanneer in ons land iemand sterft, moet de arts nagaan of er sprake is van een verdacht overlijden. Als dat het geval is, is de arts verplicht om het parket in te lichten. De politie en de wetsgeneesheren starten dan met een onderzoek. Dit onderzoek begint met een sporenonderzoek en het uitwendig schouwen van het lichaam. Op basis van de bevindingen van dit eerste onderzoek beslist het parket om al dan niet tot verder onderzoek over te gaan. Als verder onderzoek wordt bevolen, kan er bijvoorbeeld worden overgegaan tot een autopsie. Het aantal uitgevoerde autopsies in ons land ligt ver onder het Europese advies en daar wil de bevoegde minister van Justitie iets aan veranderen.
Ver onder het Europese streefdoel
Autopsies vinden in ons land niet zo vaak plaats. Europa streeft een percentage van ongeveer tien procent na, terwijl het aantal autopsies na een overlijden in ons land tussen een en twee procent schommelt. Al in 2013 gaf het KBGGG (Koninklijk Belgisch Genootschap voor Gerechtelijke Geneeskunde) aan dat dit ervoor zorgt dat naar schatting zeventig verdachte overlijdens per jaar niet worden opgemerkt. Daarom streeft de minister van Justitie een verdere professionalisering en versterking van de forensische geneeskunde in ons land na. Daarvoor wordt 2,25 miljoen euro vrijgemaakt.
Weinig toekomstperspectief en veel verantwoordelijkheid bij de huisarts
Het lage percentage kent verschillende oorzaken. In de eerste plaats wordt er veel verantwoordelijkheid gelegd bij de huisartsen die een eerste afweging moeten maken. Huisartsen zijn echter geen forensisch geneeskundigen en missen de expertise om een verdacht overlijden op te merken. Ook is het voor huisartsen, die de overleden patiënt en de nabestaanden vaak persoonlijk kennen, moeilijk om een mogelijk verdacht overlijden aan te kaarten. De huisarts kijkt onvoldoende objectief naar de feiten en staat te dicht bij de overledene en de nabestaanden.
Als een huisarts toch een verdacht overlijden opmerkt en meldt, treedt er een tweede probleem op: een te beperkt aantal wetsdokters. Er zijn slechts een veertigtal wetsdokters in ons land actief en het gaat bovendien veelal om ouderen aan het einde van hun carrière. De instroom is beperkt, terwijl er door de pensioneringen net een grote uitstroom is. Dat komt onder andere doordat wetsdokters een heel lange en moeilijke opleiding van minstens elf jaar moeten doorlopen, terwijl ze met heel onregelmatige werkuren te maken krijgen. Ook is Justitie geen goede betaler en is er weinig carrièreperspectief. De job is vaak onvoldoende interessant voor kandidaat-artsen die daarop maar voor een andere specialisatie kiezen.
Oprichting van expertisecentra en snellere betaling
Om de problemen aan te pakken, investeert de minister nu 2,25 miljoen euro. Dat geld zal in eerste instantie worden gebruikt voor het oprichten van twee expertisecentra voor wetsdokters. Deze expertisecentra zullen binnen bestaande ziekenhuizen worden opgericht. De wetsdokters kunnen er zich verenigen, kunnen zelf werkregelingen uitwerken en zullen er over moderne en hoogtechnologische apparatuur beschikken. Dit moet zorgen voor een professionele, gestructureerde en moderne aanpak die het beroep aantrekkelijker moet maken. De twee expertisecentra moeten er de komende twee jaar komen, maar op termijn wil de minister er nog drie meer oprichten. De minister benadrukt dat er in de centra ook aandacht zal zijn voor slachtofferonthaal en een goede opvang van de nabestaanden.
Daarnaast zal er worden toegezien op een betere samenwerking met onder meer de artsen, de politiezones, de politiescholen en de geneeskundige faculteiten om alle actoren bewuster te maken voor indicaties van een verdacht overlijden.
Een aantal maand geleden werd Justinvoice opgestart. Justinvoice digitaliseert de uitbetaling van gerechtsdeskundigen en moet ervoor zorgen dat de wetsdokters sneller worden betaald. Ook dit komt tegemoet aan de verzuchtingen van de wetsdokters en moet het beroep opnieuw wat interessanter maken. Uiteindelijk moet dit alles ervoor zorgen dat er meer verdachte overlijdens worden opgemerkt en er meer autopsies plaatsvinden.
