Wettelijk gezien is het in ons land voor bedrijven mogelijk om een basisbankdienst te verkrijgen. Als ze door minstens drie banken worden afgewezen, kunnen ze zo’n basisbankdienst voor bedrijven aanvragen. Hierdoor kunnen ze nog steeds basisbankverrichtingen uitvoeren, zoals geld ontvangen en contant geld op hun rekening storten. In de praktijk is de basisbankdienst voor bedrijven er echter nog steeds niet en dat heeft te maken met het uitblijven van een broodnodig KB. Het uitblijven van de basisbankdienst voor bedrijven leverde de Belgische Staat recent een veroordeling op.
Het idee achter de basisbankdienst voor bedrijven
In theorie is een bank een vrije onderneming en mag het dus een klant aan de deur zetten of weigeren. Het is echter zo dat het voor consumenten vrijwel onmogelijk is om aan het dagelijkse leven deel te nemen als ze niet over een bankrekening beschikken. Daarom heeft de wetgever eerder al een basisbankdienst voor consumenten ingevoerd. Dat betekent dat banken de consument minstens een basisbankdienst moeten aanbieden die bestaat uit een zichtrekening, een debetkaart en de mogelijkheid om een beperkt aantal bankverrichtingen uit te voeren. Het moet de consument in staat stellen om nog steeds overschrijvingen te doen, geld af te halen en uittreksels te ontvangen. Zonder een basisbankdienst zouden bijvoorbeeld daklozen het moeilijk hebben om een rekening te openen, zelfs als ze een referentie-adres hebben.
Het zijn echter niet alleen consumenten die tegen problemen kunnen aanlopen. Ook sommige bedrijven hebben het moeilijk om een bank te vinden die hen wil aanvaarden. Dat heeft onder andere te maken met de strijd tegen witwaspraktijken en de financiering van terrorisme. Hierdoor zijn banken niet happig op klanten die veel contant geld storten of waar grote waarden van hand wisselen. Banken zien dergelijke klanten liever komen dan gaan. Het zorgt ervoor dat steeds meer juweliers, goudhandelaars en diamantairs het moeilijk hebben om een bankrekening te openen en geopend te houden. Geïnspireerd op de basisbankdienst voor consumenten werd eerder een soortgelijke basisbankdienst voor bedrijven ingevoerd.
Basisbankdienst voor bedrijven bestaat al sinds 1 mei 2021
De mogelijkheid tot een basisbankdienst voor bedrijven bestaat al sinds 1 mei 2021. Deze mogelijkheid werd door de wet van 8 november 2020 aan het Wetboek van Economisch Recht toegevoegd en geldt voor alle ondernemingen die in België zijn gevestigd en die ingeschreven zijn bij de KBO of die een inschrijving hebben aangevraagd. Voordat ze een basisbankdienst voor bedrijven kunnen krijgen, moeten ze wel aantonen dat ze door minstens drie banken zijn geweigerd.
Net als bij de basisbankdienst voor consumenten kunnen bedrijven dankzij de basisbankdienst voor bedrijven betalingstransacties en domiciliëringen uitvoeren. Ook kunnen ze contanten op hun rekening storten of opnemen. In principe wordt de basisbankdienst voor bedrijven in euro aangeboden, maar op verzoek van de onderneming kan het ook in Amerikaanse dollar worden aangeboden. Een basisbankdienst voor bedrijven is echter geen recht op het verkrijgen van een krediet en dus kunnen bedrijven niet in het rood gaan, dat is overigens ook zo bij de basisbankdienst voor consumenten.
Om de basisbankdienst voor bedrijven te kunnen verkrijgen, moet de onderneming eerst door minstens drie banken zijn afgewezen. Vervolgens moet de onderneming een aanvraag tot het verkrijgen van de basisbankdienst voor bedrijven indienen bij de basisbankdienstkamer van de FOD Economie. Deze basisbankdienstkamer moet dan eerst het een en ander aftoetsen bij de antiwitwascel, want het is uiteraard niet de bedoeling dat de basisbankdienst voor bedrijven een vrijgeleide wordt voor witwaspraktijken.
En daar knelt het schoentje. Hoewel de wet officieel al sinds 1 mei 2021 van toepassing is, is deze basisbankdienstkamer nog steeds niet opgericht. Er is zelfs nog geen KB dat nodig is om de wet uit te voeren en de basisbankdienstkamer op te richten, waardoor de basisbankdienst voor bedrijven in de praktijk dode letter is.
Belgische staat is veroordeeld voor het talmen met de basisbankdienst voor bedrijven
Het Antwerpse bedrijf Azure, een vastgoedvennootschap die in het Schipperskwartier kamers verhuurt aan prostituees, kwam recent in moeilijkheden omdat het maar geen bank vond die de vennootschap wilde accepteren. Het bedrijf had al sinds 2012 een bankrekening bij BNP Paribas Fortis, maar kreeg op 11 juli 2019 een aangetekende brief. Met een opzegtermijn van drie maanden werd het bedrijf door de bank aan de deur gezet, zonder dat ooit duidelijk werd waarom. Het lukte het bedrijf niet om een rekening te openen bij de een andere bank, onder andere door het uitblijven van de bevoegde kamer die de basisbankdienst voor bedrijven mogelijk moet maken.
Daarop heeft het bedrijf een rechtszaak aangespannen tegen BNP Paribas Fortis en de Belgische Staat. De regering opperde in de rechtbank dat het allemaal wat langer duurt omdat de basisbankdienst voor bedrijven in september nog negatieve adviezen kreeg van de Gegevensbeschermingsautoriteit en de Raad van State. De rechter wilde er echter niet van weten en vindt het onzorgvuldig dat een wet meer dan een jaar na het verschijnen in het Belgisch Staatsblad (8 november 2020) nog steeds niet operationeel is. De rechter veroordeelde de Belgische Staat en kende het bedrijf Azure een bescheiden schadevergoeding van 2500 euro toe.
Ook andere bedrijven in ons land wachten op de invoering van de basisbankdienst voor bedrijven. Het gaat dan onder meer om diamantairs en gokbedrijven. Eerder kondigde The House, een goudhandelaar met kantoren in Gent, Brussel, Kortrijk en Sint-Niklaas, om soortgelijke redenen al aan om ook naar de rechtbank te stappen.
