Door het mondiale chiptekort blijft het moeilijk om aan een PlayStation 5 te raken. Als er enkele op de markt worden gebracht, zijn ze vaak al binnen enkele minuten uitverkocht en verschijnen ze niet veel later voor woekerprijzen op tweedehandswebsites. Bij de Primark in Charleroi zijn de winkelrekken met Disney-spullen vaak vlak na openingstijd meteen weer leeg. Snoodaards kopen alles op en verkopen het online met een flinke winstmarge. Het zijn alle twee voorbeelden van wat we scalping noemen. Zeker tijdens deze periode waarin cadeautjes gretig worden gegeven, maken scalpers veel winst.
Betekenis van scalping
Bij scalping wordt een schaarste uitgebuit. Opkopers kopen goederen op waarvan er geen nalevering meer mogelijk is, louter om ze nadien met woekerwinsten te verkopen. Vroeger gebeurde het al vaak met tickets voor concerten of sportwedstrijden. Vaak is de vraag er groter dan het aantal beschikbare zitjes en dan kan er op de zwarte markt veel winst worden gemaakt. De grootste scalpinggolf barstte echter los met de nieuwe PlayStation-versie. Daar is zoveel reclame voor gemaakt en het product is zo geliefd, terwijl Sony er maar niet in slaagt om de productie goed te laten lopen.
Het voorbeeld van het opkopen van schaarse producten in fysieke winkels als de Primark bestaat al langer. Maar met het internettijdperk kreeg scalping een nieuwe dimensie. Bots zijn namelijk veel sneller in het vullen van digitale winkelmandjes en het opkopen van schaarse goederen als PlayStations. Via geautomatiseerde systemen kunnen ze zelfs meteen ook automatisch te koop worden aangeboden.
Scalping komt niet alleen in ons land voor. Ook in het buitenland hebben politici zich al over de praktijken gebogen. Begin deze maand werd in de Verenigde Staten nog een wet voorgesteld die het gebruik van bots om grote hoeveelheden begeerde goederen te kopen, verbiedt. Ook de verkoop van de op deze manier vergaarde goederen zou worden verboden.
Belangrijke rol voor winkels en tweedehandswebsites
In de praktijk kunnen winkels veel doen om scalping tegen te gaan. Ze kunnen bijvoorbeeld het aantal stuks dat een consument kan kopen, beperken of ze kunnen werken met wachtlijsten. Onder andere bij bol.com verkopen ze hun PlayStation 5 via wachtlijsten. Ook andere oplossingen zijn echter mogelijk. Bij Coolblue kenden ze hun PlayStation 5-consoles bijvoorbeeld eerder al toe volgens het principe van 1 console per persoon, terwijl ze ook nog eens via een loterij werkten. Dan maak je het opkopers en bots heel lastig.
Voor winkels is het vaak niet zo heel gek om er iets aan te doen, vooral als ze zeker zijn dat de producten zullen verkopen. Bij de PlayStation 5 spreekt dat voor zich. Bij sommige goederen nemen winkels dat risico liever niet. Ze vinden het dan leuker om vandaag alles meteen te verkopen, dan om onzeker te zijn of de goederen de komende weken wel zullen verkopen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij zwembaden die meteen de deur uitvliegen als het even warm weer is. Winkels beperken dan liever niet het aantal aankopen, want als het volgende week regent, blijven ze met voorraden zitten.
Ook om andere redenen kunnen winkels scalpers dulden. H&M heeft in het verleden bijvoorbeeld al kleding van topontwerpers spotgoedkoop aangeboden. Elke ochtend stonden de scalpers in grote groepen aan te schuiven en kochten ze alles op. H&M greep niet in, omdat de mensenmassa’s die de winkel bestormden het bedrijf onder de aandacht brachten en het onderstreepte hoe gegeerd deze producten waren. Hadden ze het aantal aankopen per persoon beperkt, dan hadden we zulke beelden nooit gezien.
Ook tweedehandswebsites spelen een belangrijke rol bij het tegengaan van scalping, omdat ze eenvoudig kunnen weigeren om deze schaarse goederen aan te bieden. Toch gebeurt dat niet altijd. Tweedehandswebsites leveren nu eenmaal van de verkopen, de bezoekers en de transacties. De meeste websites verbergen zich dan ook achter de wetgeving: wat wettelijk gezien niet verboden is, is er ook niet verboden.
Wetgeving om scalping te voorkomen
In de praktijk wordt er met andere woorden al snel gekeken in de richting van de wetgever. In het verleden heeft de wetgever wel degelijk al een aantal dingen gedaan om scalping tegen te gaan. Zo is er bijvoorbeeld de Wet van 30 juli 2013 betreffende de verkoop van toegangsbewijzen tot evenementen. Deze wet kwam er specifiek omdat de cultuur- en sportsector geplaagd werd door een golf van scalpers.
Deze wet heeft de regelmatige doorverkoop van toegangsbewijzen tot evenementen verboden, net als de occasionele doorverkoop tegen woekerprijzen. Omdat de consument echter bereid is om de woekerprijzen te betalen, valt de praktijk moeilijk te beteugelen. Daarom heeft deze wet iets bijzonders gedaan: onrechtstreeks straft het de koper, om zo ook de verkoper te treffen. De wet geeft officiële ticketverkopers namelijk het recht om het ticket ongeldig te verklaren, waarna de consument de toegang wordt geweigerd. De redenering is dat het voor consumenten op die manier niet langer nuttig is om de woekerprijzen te betalen, waardoor het handeltje automatisch instort.
Woekerprijzen zijn al langer verboden in ons land
Het probleem is natuurlijk dat de bovenstaande wetgeving enkel geldt voor de verkoop van toegangsbewijzen en evenementen en niet voor bijvoorbeeld PlayStation 5-consoles. Wel bestaat er in ons land al wetgeving om woekerprijzen tegen te gaan. Dit voorkomt dat bedrijven zelf hun prijzen zouden verdubbelen als een goed schaars wordt. Maar deze wetgeving geldt dus niet als een particulier een of meerdere PlayStation-consoles via een tweedehandswebsite verkoopt. Enkel als dat handeltje zo’n grote proporties aanneemt dat er niet langer sprake is van particuliere verkoop, kan er worden opgetreden.
Pas als een persoon tientallen consoles verkoopt, kan er opgetreden worden. Dan is er geen sprake meer van occasioneel, laat staan particulier, maar wel van een bedrijf.” (Chantal De Pauw van FOD Economie, zoals verschenen in Het Nieuwsblad)
Onthoud verder dat particuliere verkopers niet dezelfde garanties bieden als professionele verkopers. Het herroepingsrecht, het recht om van een online afkoop af te zien, en het garantierecht zijn bijvoorbeeld niet van toepassing als je koopt van een consument. Als de PlayStation 5 na zes maanden stuk is, kan je de verkoper niet zomaar aanspreken en om een nieuwe vragen.
Het blijft met andere woorden moeilijk en om de praktijk tegen te gaan. Het beste advies is om deze woekerprijzen gewoon niet te betalen. Doe een beroep op klassieke verkoopkanalen als Coolblue en bol.com en geef scalpers niet wat ze willen: woekerwinsten. Daar doe je jezelf, je portemonnee en iedereen een plezier mee.
