Ongeacht de concrete levensverwachting hebben patiënten die zich in een terminaal stadium van een levensbedreigende ziekte bevinden, recht op palliatieve zorg. Hier staat een verbetering van de levenskwaliteit centraal. Het palliatief statuut opent dan ook de toegang tot een aantal sociale “voordelen”. Denk bijvoorbeeld aan het palliatief forfait of het wegvallen van remgeld voor het bezoek van de huisarts.
Het palliatief statuut gaat in op het moment dat de patiënt als palliatief wordt geïdentificeerd. Maar vanaf wanneer kan je palliatief verklaard worden en waar houdt de arts rekening mee? Het antwoord op die vraag staat te lezen in het KB van 21 oktober 2018 tot vaststelling van de criteria om een palliatieve patiënt te definiëren (BS 20 november 2018), dat ingaat op 30 november 2018.
Palliatief verklaard worden via drie filters
Om de arts te helpen, heeft de wetgever nu een identificatieschaal ingevoerd. Die identificatieschaal bestaat uit drie filters. Enkel indien aan de voorwaarde van elke filter voldaan is, hoort de arts de patiënt als palliatief te identificeren.
Eerste filter om palliatief verklaard te worden
De eerste filter in de identificatieschaal omvat de zogenoemde surprise question. De arts moet zichzelf de vraag stellen of het hem zou verbazen indien de patiënt binnen een korte termijn (lees: zes tot twaalf maanden) zou overlijden. Indien het antwoord op die vraag ‘ja’ is, kan de patiënt niet palliatief verklaard worden. Zou het de arts niet verbazen? Dan moet hij overgaan naar de tweede filter.
Zou het mij verbazen indien de patiënt binnen zes tot twaalf maanden zou overlijden?”
Tweede filter om palliatief verklaard te worden
Bij de tweede filter houdt de arts vervolgens rekening met de verschillende kwetsbaarheidsindicatoren. De wetgever legt hier zeven kwetsbaarheidsindicatoren op. Indien er aan minimaal twee kwetsbaarheidsindicatoren is voldaan, mag de arts overgaan naar de derde filter. Indien niet aan twee kwetsbaarheidsindicatoren is voldaan, kan de patiënt niet palliatief verklaard worden.
Voldoet de patiënt aan minimaal twee van de zeven kwetsbaarheidsindicatoren?”
| Kwetsbaarheidsindicatoren om palliatief verklaard te worden | Voldaan? |
| Er is sprake van ernstig gewichtsverlies; | |
| Er is sprake van pijn of van een ander aanhoudend en hinderlijk symptoom, ook na een optimale behandeling van de onderliggende ongeneeslijke aandoening; | |
| Er zijn minstens twee onvoorziene ziekenhuisopnames geweest tijdens de laatste zes maanden, of minstens één ziekenhuisopname van minimaal vier weken tijdens de laatste zes maanden; | |
| Er is nood aan meer verpleegkundige zorg en/of een wekelijkse behandeling door zorgverleners uit verschillende disciplines; | |
| De patiënt brengt het merendeel van de dag door in bed of in de zetel, zonder enige zicht op een verbetering van de situatie; | |
| De patiënt vraagt zelf om palliatieve zorg of weigert een verdere levensverlengende behandeling; | |
| Er is minstens sprake van een één ernstige comorbide aandoening van het hart, longen, nieren of lever, of van minstens twee comorbide aandoeningen die niet onder controle zijn of die geen behandeling krijgen. | |
| /2 |
Derde filter om palliatief verklaard te worden
Tot slot zal de patiënt minimaal één ongeneeslijkheidscriterium moeten vertonen. Die ongeneeslijkheidscriteria zijn er voor diverse aandoeningen, gaande van oncologische tot respiratoire aandoeningen. Voor sommige ongeneeslijke en evolutieve aandoeningen zal men echter nagaan of er al dan niet nog een mogelijkheid tot stabilisering of herstel is.
Vertoont de patiënt minimaal één ongeneeslijkheidscriterium bij een mogelijke dodelijke aandoening?”
Enkel indien de arts op deze laatste vraag positief zou antwoorden, zal de patiënt palliatief verklaard worden. Vanaf dit moment komt de patiënt in aanmerking voor palliatieve zorg.
