Normaal gesproken zijn het de nabestaanden die de uitvaart regelen, waarbij de nabestaanden rekening houden met de wilsbeschikking of het testament. Daarin kan namelijk een laatste wens zijn opgenomen, bijvoorbeeld om gecremeerd en niet begraven te worden. Als er geen nabestaanden zijn, zal de gemeente de begrafenis regelen. In principe wordt daarbij gekozen voor een bescheiden basisopmaak. Het is ook mogelijk dat de overledene voor zijn overlijden zelf zijn begrafenis heeft geregeld bij een begrafenisondernemer, bijvoorbeeld in het kader van een begrafenis verzekering. Als er voldoende middelen zijn, als de begrafenis reeds is betaald of als de verzekeraar de kosten dekt, zal er rekening worden gehouden met de laatste wensen.
Begrafenis zonder nabestaanden: gemeente regelt de uitvaart
Wanneer er geen nabestaanden zijn om de begrafenis te regelen, zal de gemeente in principe een minimale begrafenis verzorgen. De bevoegde gemeente is de gemeente waar de overledene was ingeschreven in het bevolkingsregister, het vreemdelingenregister of het wachtregister. Als de overledene in geen enkele gemeente was ingeschreven, zal de gemeente waar de betrokkene is overleden de begrafenis regelen.
In principe worden de begrafeniskosten betaald met het geld van de erfenis. Als de overledene echter onvoldoende middelen heeft, wordt hij sowieso op een zeer bescheiden manier begraven. De maatschappij draagt dan de kosten van de menswaardige begrafenis. Het is in dit geval niet mogelijk om de uitvaart naar wens aan te passen, er wordt gekozen voor een zo eenvoudig mogelijke uitvaart. De overledene zal bijvoorbeeld niet worden opgebaard in een rouwcentrum. Er bestaan ook verenigingen die voor het laatste afscheid bij het kerkhof instaan. Hierbij komt er iemand van de vereniging aan het graf afscheid nemen, ook al kende men de overledene niet. Dit is een vorm van laatste eerbetoon aan het leven en aan de overledene.
Wilsbeschikking, voldoende middelen en de uitvaartverzekering
Het bovenstaande geldt enkel als de overledene zelf geen wilsbeschikking heeft gemaakt en/of er geen middelen zijn voor de uitvaart. Als er een wilsbeschikking is opgemaakt en er voldoende middelen zijn, bijvoorbeeld omdat de overledene voor het overlijden reeds een begrafenis heeft geregeld en betaald, is er natuurlijk wel meer mogelijk. Dan kan de uitvaart natuurlijk verlopen zoals de overledene het zelf heeft gepland en zoals het is bepaald in het uitvaartcontract.
In de praktijk hebben steeds meer mensen een uitvaartverzekering, ook wel een begrafenisverzekering genoemd. De uitvaartverzekering is er in principe vooral om financiële zorgen bij de nabestaanden te voorkomen. Bovendien pakt men de administratieve en de praktische verwikkelingen op. Men zegt daarom wel eens dat een uitvaartverzekering er vooral is voor de nabestaanden. Maar ook voor iemand zonder nabestaanden kan deze verzekering zeker nuttig zijn. Een uitvaartverzekering biedt namelijk de ruimte om af te wijken van de bescheiden basisuitvaart en om de laatste wens uit te voeren. Vergeet dan wel niet om duidelijk de wensen met betrekking tot de uitvaart aan te geven. Bij elk overlijden gaat de gemeente sowieso na of de overledene een laatste wilsbeschikking heeft laten registreren.
