De regering maakt werk van een koninklijk besluit dat de strafprocedure tijdelijk wijzigt ingevolge het coronavirus. Zo wijzigt het onder andere regels omtrent de overbrenging van gevangen, de levensomstandigheden in gevangenissen en de verjaringstermijnen. Het ontwerp-KB zal binnenkort in een koninklijk besluit worden gegoten en in het Belgisch Staatsblad verschijnen.
Beperking van contact met gevangenen
Voor de duur van de coronapandemie, momenteel tot 5 april 2020, wordt de aanwezigheid van partijen in de strafprocedure beperkt. Dit doet de regering op verschillende manieren:
- Beroepen ingesteld bij de kamer van inbeschuldigingstelling zullen schriftelijk verlopen;
- De raadkamer, de kamer van inbeschuldigingstelling en de vonnisgerechten kunnen beslissen dat partijen niet in persoon kunnen verschijnen. Zij dienen hun beslissing dan wel te motiveren. Hun beslissing is niet voor beroep vatbaar;
- De overbrenging van gedetineerden uit en naar de gevangenissen wordt vermeden voor zittingen (i) in het kader van de voorlopige hechtenis voor de raadkamer en de kamer van inbeschuldigingstelling; (ii) de uitvoering van de gevangenisstraffen voor de strafuitvoeringsrechtbanken en (iii) de uitvoering van de interneringsmaatregelen voor de kamers ter bescherming van de maatschappij. Waar noodzakelijk mag men dan ook beslissen dat de betrokkene niet persoonlijk mag verschijnen (maar wel diens advocaat).
Bevordering van leef- en werkomstandigheden in de gevangenissen
Ten gevolge van de coronapandemie krijgen de gedetineerden te maken met immense inperkingen van hun vrijheden in de gevangenis, terwijl ze onmenselijk dicht bij elkaar leven en dat hun gezondheid hierdoor niet kan worden gegarandeerd. Het Europees Comité ter voorkoming van foltering heeft in zijn beginselverklaring dan ook aangegeven dat onze regering actie moet ondernemen:
There are specific and intense challenges for staff working in various places of deprivation of liberty, including police detention facilities, penitentiary institutions, immigration detention centres, psychiatric hospitals and social care homes, as well as in various newly-established facilities/zones where persons are placed in quarantine. Whilst acknowledging the clear imperative to take firm action to combat COVID-19, the CPT must remind all actors of the absolute nature of the prohibition of torture and inhuman or degrading treatment. Protective measures must never result in inhuman or degrading treatment of persons deprived of their liberty.” (CPT, 20 maart 2020)
Het is door de overbevolking in de gevangenissen nagenoeg onmogelijk om social distancing toe te passen en de gezondheid van de gedetineerden te garanderen. Daarom neemt de regering een aantal beslissingen om de populatie in de gevangenissen te verkleinen.
In de eerste plaats gaat men over tot verlengd verlof. Veroordeelden die aan een aantal criteria voldoen, zullen in aanmerking komen om gedurende de duur van de pandemie verlof te krijgen.
Ten tweede beslist de regering dat de strafuitvoering van welbepaalde veroordeelden, die tot risicogroepen behoren en die extra kwetsbaar zijn voor het coronavirus, moet worden opgeschort. Zij mogen zich in hun persoonlijke omgeving beschermen gedurende de pandemie. Nadien moeten zij hun straf verder uitzitten.
Ten derde zullen gevangenen vanaf zes maanden voor het strafeinde vervroegd in vrijheid kunnen worden gesteld op beslissing van de directeur.
Ten slotte worden een aantal modaliteiten waar gedetineerden over beschikken (zoals uitgaansvergunningen, beperkte detentie of penitentiair verlof) opgeschort. Hierdoor wordt voorkomen dat zij in de samenleving besmet worden en het virus meenemen naar de gevangenissen. Uiteraard moet eerst worden nagegaan of zij niet in aanmerking komen voor het verlengd verlof.
Opschorting van verjaringstermijnen
Het ontwerp-KB voorziet in een algemene opschorting van de verjaringstermijnen voor drie maanden. Hierdoor wordt voorkomen dat bepaalde verjaringstermijnen voor strafvorderingen worden overschreden. Bovendien worden ook de verjaringstermijnen van de straffen opgeschort. Hiermee voorkomt de regering dat opgelegde straffen die niet tijdig worden uitgevoerd na de pandemie zouden verjaren. Vanuit praktisch oogpunt kan men dan ook de instroom van nieuwe gedetineerden naar gevangenissen beperken zonder de verjaring te moeten vrezen.
