Jaarlijks worden patiënten het slachtoffer van een ziekenhuisbacterie, zoals MRSA (Meticilline-resistente Staphylococcus aureus). Het gaat vaak om bacteriën die resistent zijn geworden aan bijna alle soorten antibiotica. Wanneer je slachtoffer wordt van zo’n ziekenhuisbacterie is het niet eens zo onlogisch dat je ook de verzekeraar van het ziekenhuis aanspreekt om een schadevergoeding te claimen. Toch is dat lang niet zo eenvoudig.
Aansprakelijkheid vergt fout
Om iemand aansprakelijk te stellen moet je niet alleen aantonen dat je schade hebt geleden, maar ook dat de tegenpartij een fout heeft gemaakt en dat er een causaal verband is tussen je schade en die fout. En daar lijkt nu net het schoentje te knellen.
Gerechtsdeskundigen oordelen wel vaker dat het ondanks alle kwaliteits- en veiligheidsmaatregelen niet valt uit te sluiten dat er zich een ziekenhuisbacterie ontwikkelt en deze de patiënt kan infecteren. Daarom rust er op ziekenhuizen een inspanningsverbintenis om dergelijke infecties te voorkomen en dus geen resultaatsverbintenis. Als slachtoffer moet je dan ook bewijzen dat het ziekenhuis niet alle nodige inspanningen heeft gedaan, wat in de praktijk moeilijk zo niet onmogelijk is. Het Hof van Cassatie bevestigde deze redenering recent in haar arrest van 5 september 2019.
Verlies van kans kan oplossing bieden
In haar arrest gaf het Hof van Cassatie wel aan dat de rechter moet onderzoeken of er sprake is van een verlies van een kans. Dit is een bijzonder ingewikkeld leerstuk dat men toepast wanneer een zwart-witoplossing door de bewijsproblematiek te sterk in het voordeel van de verweerder (hier: het ziekenhuis) resulteert.
Kortweg stelt het arrest dat het slachtoffer de verweerder toch kan aanspreken indien er een reële kans is dat de schade niet zou zijn opgetreden indien de verweerder een fout zou hebben gemaakt die die reële kans wegnam. Hiervoor moet het ziekenhuis wel een fout gemaakt hebben waardoor de kans op een goede uitkomst niet langer realistisch was. Denk bijvoorbeeld aan een ziekenhuis dat onvoldoende heeft gecommuniceerd over het risico op een infectie met een ziekenhuisbacterie en dat hierdoor de kans op een andere beslissing van de patiënt heeft weggenomen. Dit staat met andere woorden los van de inspanningsverbintenis om de infectie zelf te voorkomen en net daarom is het een oplossing voor de problematiek van de ziekenhuisbacterie.
Schadevergoeding voor verlies van een kans
Het ziekenhuis kan dan enkel aansprakelijk worden gesteld voor de “schade ten gevolge van het verlies van die kans”. Die schadepost is veel beperkter omdat het geen rekening houdt met de uiteindelijke werkelijke afloop van het schadegeval. Vergelijk het bijvoorbeeld met iemand van wie een loterijticket wordt gestolen vooraleer de trekking heeft plaatsgevonden: zijn schade (“verlies van een kans”) is dan anders dan wanneer het lotje wordt gestolen wanneer duidelijk is dat hij eigenlijk de hoofdprijs had gewonnen (verlies van de hoofdprijs). In het eerste geval zou het niet logisch zijn om een schadevergoeding ten belope van de hoofdprijs toe te kennen, maar toch dient hij een schadevergoeding te krijgen voor het verlies van de kans op die hoofdprijs.
Dat is dus ook het geval voor de situatie van de ziekenhuisbacterie. Indien blijkt dat een te beperkte communicatie ervoor gezorgd heeft dat het slachtoffer niet naar een ander ziekenhuis trok (met een hogere kans op een geslaagde ingreep) of niet van de ingreep afzag (met een hogere kans op leven), hoort hij een schadevergoeding te krijgen voor het verlies van deze kansen.
Begroting van de schadevergoeding voor het verlies van een kans
Bij dit leerstuk neemt men aan dat een reële kans ook een economische waarde heeft en dus in geld waardeerbaar is. Voor de berekening van de schadevergoeding moet men in de eerste plaats de objectieve waarde van het verwachte voordeel bepalen, waarop men door de fout geen kans meer maakt (bv. een geslaagde operatie zonder complicaties). Vervolgens moet daarop het kanspercentage worden toegepast. Dat is een erg ingewikkelde berekening waarvoor vaak diepgaande onderzoeken noodzakelijk zijn. Het mag alvast duidelijk zijn dat het slachtoffer nooit op een volledige schadevergoeding mag rekenen, maar toch kan dit leerstuk erin resulteren dat het slachtoffer alsnog een (beperkte) uitkering krijgt van de verzekeraar van het ziekenhuis.
