Tijdens het eerste politieverhoor moet de politie zich houden aan de bepalingen van de zogenaamde Salduzwet[1]. Ook in internationale films zie je de benaming vaak terugkomen, daar het het gevolg is van een arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. In België is het omgezet in de Salduzwet en is ook de rechtspraak van het Grondwettelijk Hof relevant. Maar wat moet je nu eigenlijk weten over de Salduzwet en welke rechten ontleen je uit de wet?
Salduz-arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens
De Salduzwet vindt zijn oorsprong in het Salduz-arrest van 20 november 2008 van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. In deze zaak werd de zeventienjarige Y. Salduz door de Turkse politie gearresteerd op verdenking van het ophangen van een spandoek en de deelname aan een onwettige demonstratie. Tijdens het politieverhoor had hij een bekentenis afgelegd. Later trok hij zijn bekentenis echter in, volgens hem omdat hij tijdens het verhoor onder druk werd gezet en werd geslagen. Bovendien kreeg hij pas na het verhoor voor het eerst een advocaat te spreken. Op basis van zijn bekentenis werd hij uitendelijk veroordeeld tot een gevangenisstraf.
Volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens werd het recht op een eerlijk proces geschonden omdat hij tijdens het verhoor geen rechtsbijstand kreeg. Volgens het EHRM had hij op het moment dat de ondervraging door de politie begon, toegang tot een raadsman moeten krijgen. Het geeft aan dat enkel in exceptionele gevallen en op basis van dwingende redenen hiervan kan worden afgeweken.
Aanpassing van het Belgisch strafprocesrecht
Het Belgisch strafprocesrecht was niet geheel in lijn met het Salduz-arrest en werd met de wet van 13 augustus 2011 aangepast. Die wet voorzag in een betere bescherming van de verdachte bij het eerste politieverhoor.
In de praktijk houdt de Salduzwet in dat je als verdachte steeds voorafgaand een vertrouwelijk overleg van 30 minuten mag hebben met je advocaat. Als meerderjarige ben je vrij om dit recht al dan niet te gebruiken en moet je zelf een advocaat contacteren. Minderjarigen kunnen nooit afstand doen van dit recht en zo nodig moet er contact worden opgenomen met de Salduz-permanentiedienst. Hetzelfde geldt wanneer het gaat om verdachte feiten waarop een vrijheidsstraf rust.
Tijdens het verhoor zelf mag de advocaat aanwezig zijn. De advocaat mag echter niet tussenkomen in het verhoor. Wel mag de advocaat het politieverhoor gedurende 15 minuten onderbreken voor een tussentijds overleg met zijn cliënt.
Verduidelijkingen door het Grondwettelijk Hof
In het zogenaamde Valentijnsarrest van 14 februari 2013 heeft het Grondwettelijk Hof de Salduzwet gedeeltelijk vernietigd en verhelderde het een aantal aspecten. Het breidde ook het bijstandsrecht uit naar de zwaarste verkeersmisdrijven. Daarnaast zijn er nog een aantal extra waarborgen voorzien om het recht op een eerlijk proces te garanderen:
- De politiediensten zijn verplicht om een niet-aangehouden verdachte te zeggen dat hij niet is aangehouden en dat hij op elk moment tijdens het verhoor kan opstaan om het politiekantoor te verlaten
- De politieambtenaren moeten de advocaat duidelijk en precies inlichten over de feiten waarop het verhoor betrekking heeft
- In sommige gevallen mag het overleg met de cliënt langer dan 30 minuten duren
- Als de Salduzwet niet wordt gerespecteerd heeft het verhoor geen enkele bewijswaarde en mag een rechter er op geen enkele wijze rekening mee houden.
Vooral het laatste wordt door advocaten veelvuldig gebruikt om bewijs te weren. Zo kan een advocaat bijvoorbeeld opperen dat het eerste gesprek na een auto-ongeval een eerste verhoor is. Een bestuurder die dan toegeeft te veel gedronken te hebben, had eigenlijk recht op bijstand van zijn advocaat. De rechter mag de verklaring van de bestuurder dan niet als bewijs gebruiken. Het blijft uiteraard wel mogelijk om zich op ander bewijs te beroepen, zoals de vaststellingen of een ademtest.
Bescherming in de volledige Europese Unie
Op 22 oktober 2013, nadat België het Salduz-arrest al in Belgische wetgeving had omzet, ondertekenden de Raad van de Europese Unie en het Europees Parlement een richtlijn die de lidstaten verplicht om hun nationale wetgeving aan te passen opdat het aan de bepalingen van het Salduz-arrest voldoet. Zij hadden hiervoor de tijd tot 27 november 2016, waardoor het recht intussen overal in de Europese Unie is gegarandeerd. En daarom zie je het bij internationale misdaadfilms al eens terugkomen.
[1] Wet van 13 augustus 2011 tot wijziging van het Wetboek van strafvordering en van de wet van 20 juli 1990 betreffende de voorlopige hechtenis, om aan elkeen die wordt verhoord en aan elkeen wiens vrijheid wordt benomen rechten te verlenen, waaronder het recht om een advocaat te raadplegen en door hem te worden bijgestaan
