Wanneer na de aangifte van de erfbelasting nog activa worden ontdekt, is de fiscus er vaak als de kippen bij om met een belastingverhoging te zwaaien. De rechtspraak bewijst echter dat dat onterecht is wanneer de erfgenaam meteen na de ontdekking actie onderneemt om de fiscus op de hoogte te brengen. Zowel in Wallonië als Vlaanderen volgde recent de bevestiging.
Ingewikkelde bevoegdheidsregeling omtrent erfbelasting en successierechten
De materie omtrent de erfbelasting (Vlaanderen) of de successierechten (Brussel en Wallonië) behoort sinds de zesde staatshervorming gedeeltelijk toe aan de Gewesten. Gedeeltelijk, want het is al langer zo dat er communautair wordt gebakkeleid over de successierechten. Stapsgewijs kregen de gewesten steeds meer bevoegdheden. Intussen mogen zij beslissen over de tarieven, de vrijstellingen en de kortingen.
Later kreeg Vlaanderen ook nog eens de heffingsbevoegdheid. Dat gaat om de zogenaamde “dienst van de belasting” of de inning ervan. Het grootste verschil was dat je de verschuldigde erfbelasting niet langer rechtstreeks moest doorstorten aan de FOD Financiën en dat je een Vlaams logootje op de brieven zag verschijnen. Maar goed, het is wel meteen de verklaring waarom de reglementering ondanks het federaal kader toch verschilt van gewest tot gewest.
Wallonië: geen boete bij onmiddellijke aangifte na ontdekking
Bij een recente zaak bij het Hof van Beroep te Luik hadden twee in Frankrijk wonende erfgenamen een aangifte in de nalatenschap ingediend in Wallonië (voor een erfenis die daar is opengevallen). Zij waren tijdelijk naar België gekomen om de begrafenis van hun tante te regelen en de papiermolen af te wikkelen. Nadien keerden ze terug naar huis.
Drie maanden later, toen ze eindelijk een gaatje vonden in hun agenda, keerden ze terug naar België om het appartement van de overleden tante leeg te maken. Alles ging in dozen en werd naar Frankrijk gebracht. Toen ze vervolgens in Frankrijk de dozen openden, ontdekten ze een visitekaartje van de Banque internationale à Luxembourg. Ze brachten meteen de notaris op de hoogte en vroegen hem om na te gaan of daar niet nog een aantal verrassingen waren. De notaris nam meteen contact op met de Banque internationale à Luxembourg en stelde inderdaad vast dat er nog een levensverzekering van 135.302 euro openstond. De notaris diende spontaan een bijkomende aangifte in de nalatenschap in. Desondanks legde de fiscus de erfgenamen een boete van 14.860 euro op.
Rechtbank van Luik
De erfgenamen waren het daar niet mee eens en deden een beroep op artikel 131 van het Wetboek der Successierechten (Waalse versie), dat luidt:
De partijen worden vrijgesteld van de boeten voorzien in de artikelen 126 tot 128 indien zij bewijzen dat zij niet in fout zijn.” (Art. 131 W. Succ., Waals Gewest)
De Rechtbank van Luik vond inderdaad dat de erfgenamen door de onmiddellijke aangifte na de ontdekking bewezen hebben niet in fout te zijn. De Staat moet de boete dan ook teruggeven.
Hof van Beroep te Luik
De fiscus was het daar echter niet mee eens en bracht de zaak voor het Hof van Beroep te Luik, waar de belastingplichtigen dezelfde redenering verdedigden.
Het Hof van Beroep gaf aan dat er materieel gezien wel degelijk sprake kan zijn van verzuim, omdat er geen nieuw feit is dat de belastbare basis van de nalatenschap doet toenemen. Volgens het Hof van Beroep te Luik moet er daarvoor sprake zijn van een latere gebeurtenis die retroactief de belastbare basis verhoogt. De levensverzekering bestond al op het moment van de aangifte en dus gaat het niet om een nieuw feit.
Desalniettemin oordeelt het Hof van Beroep dat er daarnaast ook sprake moet zijn van enig moreel element. Er moet op zijn minst sprake zijn van een nalatigheid of een vergetelheid. Dat is volgens het Hof van Beroep niet het geval. Daarom bevestigt het Hof het vonnis van de rechtbank te Luik en vernietigt het de boete. De Staat moet de boete terugbetalen.
Afwijkende situatie in Vlaanderen
Het Wetboek der Successierechten werd in Vlaanderen geïntegreerd in de Vlaamse Codex Fiscaliteit. Een groot deel werd overgenomen, maar er werd ook aan een aantal bepalingen gesleuteld. Dat is onder andere het geval voor het artikel 131 W. Succ.:
De leidend ambtenaar van de bevoegde entiteit van de Vlaamse administratie kan kwijtschelding of vermindering van de administratieve geldboetes of van de belastingverhogingen, vermeld in dit hoofdstuk, verlenen als de betrokken partij bewijst niet in fout te zijn.” (Artikel 3.18.0.0.16 Vlaamse Codex Fiscaliteit)
De formulering van dit artikel doet uitschijnen dat de kwijtschelding geen recht is wanneer men bewijst niet in fout te zijn, maar dat de leidend ambtenaar het enkel “kan verlenen”. Ook als partijen bewijzen niet in fout te zijn zou de fiscus volgens de letter van dit artikel kunnen beslissen om slechts over te gaan tot een vermindering of zou hij zelfs het been stijf kunnen houden. De rechtspraak oordeelt er anders over.
Rechtbank Oost-Vlaanderen beslist dat fiscus kwijtschelding moet toestaan
In een zaak die voor de rechtbank van Oost-Vlaanderen verscheen, ging het opnieuw om een laattijdige ontdekking van activa bij de Banque à Luxembourg. In dit geval had de bank een detectivebureau ingeschakeld om de erfgenamen van een bankrekening op te sporen. Toen de detective de erfgenaam vond, viel die erfgenaam uit de lucht. Ook hier werd er direct een nieuwe aangifte ingediend en hier werd de erfgenaam eveneens beboet.
De rechtbank van Oost-Vlaanderen gaf daarop aan dat het niet-aangeven van bepaalde activa waarvan men het bestaan niet kent een toestand van overmacht is. De rechter hield er rekening mee dat de erfgenaam meteen de nodige acties ondernam en op geen enkele manier nog maar enige houding heeft aangenomen om aan de betaling van de verschuldigde registratierechten te ontsnappen. De rechtbank oordeelde dat de fiscus de kwijtschelding van de belastingverhoging “kan” (lees: moet) toekennen omdat de belastingplichtige voldoende bewezen heeft niet in fout te zijn.
