Al sinds halverwege de jaren zeventig geldt er in ons land in theorie een migratiestop. Dit houdt in dat buitenlanders niet zomaar in ons land kunnen werken. In theorie kan een Belgische werkgever enkel Belgische werknemers aannemen. Op deze regel bestaan er echter zoveel uitzonderingen dat de uitzondering eerder de regel is geworden. De bekendste uitzondering is er voor mensen uit de EER (Europese Economische Ruimte). Hierdoor kan een werkgever bijvoorbeeld toch Polen, Kroaten of Hongaren aannemen. Oekraïners vallen in principe niet onder deze regeling, omdat het land niet tot de EER behoort. Europa heeft echter een oplossing uitgewerkt.
Speciaal statuut voor de vluchtelingen uit Oekraïne
Ten gevolge van de oorlog in Oekraïne heeft de Raad van de Europese Unie een bijzonder statuut ontwikkeld voor de Oekraïense vluchtelingen. Hiervoor activeerde men via het uitvoeringsbesluit 200/382 de Europese Richtlijn tijdelijke bescherming van 20 juli 2001. Deze richtlijn stelt minimumnormen voor om tijdelijke bescherming te bieden bij massale vluchtelingenstromen van buiten de EU. Hierbij kan de Commissie op basis van artikel 5 een voorstel doen om bepaalde groepen van personen tijdelijk bescherming te bieden. Dat is nu ook gebeurd.
Statuut voor drie groepen van mensen
Drie categorieën van mensen zijn momenteel onderhevig aan het bijzondere statuut, namelijk:
- Mensen met de Oekraïense nationaliteit die vanaf 24 februari 2022 zijn ontheemd
- Mensen met een nationaliteit van een ander land dan Oekraïne of zonder nationaliteit, die tevens geen nationaliteit hebben van een lidstaat van de EU, die in Oekraïne verbleven en die vanaf 24 februari 2022 zijn ontheemd
- Onder een aantal voorwaarden ook de familieleden van deze twee voorgaande categorieën
Al deze categorieën van mensen kunnen, ingevolge de omzetting in Belgisch recht, sinds 7 maart 2022 van tijdelijke bescherming in België genieten. Hiervoor dienen ze eerst een procedure te doorlopen. Er zijn speciale registratiecentra waar men zich kan laten registreren. Ze zullen eerst een zogeheten bijlage 15 krijgen toegewezen en nadien een elektronische A-kaart. Op basis hiervan krijgen zij toegang tot de Belgische arbeidsmarkt.
Eenvoudig aan te werven voor Belgische werkgevers
Voor de Belgische werkgever zijn er vrijwel geen verschillen met de aanwerving van een Belgische werknemer. Er moet met andere woorden een arbeidsovereenkomst worden afgesloten en er moet ook rekening worden gehouden met de geldende bepalingen, bijvoorbeeld omtrent het minimumloon of de arbeidsduur. Het is wel zo dat de Oekraïense vluchteling gedurende de tewerkstelling een elektronische A-kaart moet hebben. Eenmaal de geldigheid van deze A-kaart afloopt, kan men niet langer werken voor de Belgische werkgever. Het is aan te raden om dit ook zo in de arbeidsovereenkomst op te nemen. In principe zal de A-kaart en het statuut van ontheemde in eerste instantie voor een jaar gelden. Dit kan nadien eventueel worden verlengd.
Deze vluchtelingen kunnen overigens ook als zelfstandige aan de slag gaan in ons land. De A-kaart volstaat dan niet. Men dient dan ook een beroepskaart te hebben. In Vlaanderen is dat aan te vragen via het WSE-loket.
