Bij levensverzekeringen van tak 21 kunnen we een onderscheid maken tussen de verzekering bij overlijden, de verzekering bij leven en de gemengde verzekering. De verzekering bij overlijden houdt in dat de verzekeraar zich ertoe verbindt om een overeengekomen bedrag uit te betalen als de verzekerde overlijdt tijdens de gedekte periode. Dit bedrag kan een rente of een kapitaal zijn. Het kapitaal kan dan weer constant of afnemend zijn. De verzekering kan tijdelijk of levenslang worden afgesloten. Er zijn met andere woorden veel varianten mogelijk. Voorbeelden van dit type verzekering zijn een uitvaartverzekering en een ORV of nabestaandenverzekering.
Gezondheidsverklaring en medische keuring
Bij een overlijdensverzekering zijn er ten minste drie partijen betrokken: de verzekeraar, de verzekerde en de begunstigde. De verzekeraar is degene die de overeengekomen prestatie moet betalen. De verzekerde is de partij in wiens persoon het risico schuilt, dus de persoon die kan overlijden. In veel gevallen is de verzekerde ook de verzekeringnemer, dus degene die het contract sluit met de verzekeraar en de premie betaalt, maar dit hoeft niet per se het geval te zijn.
De verzekerde zal altijd een aantal medische formaliteiten moeten vervullen. Dit is nodig om het risico op overlijden te beoordelen. Meestal zal het volstaan om de gezondheidsverklaring overlijdensrisicoverzekering in te vullen. Soms zal ook een extra medische keuring nodig zijn, bijvoorbeeld vanaf een bepaalde leeftijd of bij een hoog verzekerd bedrag. Elke verzekeraar heeft hier eigen regels over. Hoe dan ook mogen bepaalde gegevens niet aan de verzekeraar worden medegedeeld, zoals genetische gegevens en de medische gegevens van familieleden. De verzekeraar zou dit in theorie kunnen gebruiken om het risico op erfelijke aandoeningen te beoordelen, maar dit heeft de wetgever dus willen voorkomen.
In ieder geval is het geen goed idee om te liegen bij het invullen van een gezondheidsverklaring. Bij een opzettelijke verzwijging zal de verzekeraar het contract namelijk betwisten en niet uitbetalen. In de meeste contracten staat ook dat een niet-opzettelijke verzwijging of onjuiste mededeling pas na één jaar na de inwerkingtreding van de overeenkomst onbetwistbaar wordt. Een dergelijke afspraak is geldig.
Overlijdensverzekering dekt niet elke doodsoorzaak
In de wet zijn een aantal uitsluitingen opgenomen die eigen zijn aan het risico overlijden. Dit wil zeggen dat ze automatisch van toepassing zijn. Een voorbeeld hiervan is een zelfmoord die minder dan één jaar na de inwerkingtreding van de overeenkomst is gepleegd. Ook als hierover niets is afgesproken in het contract, is zelfmoord dus uitgesloten en zal de verzekeraar niet uitbetalen. Weet wel: euthanasie wordt niet gelijkgesteld aan zelfmoord en is dus wel gewoon gedekt.
Een uitsluiting geldt ook voor het overlijden door een opzettelijke misdaad of wanbedrijf van de verzekerde, bijvoorbeeld bij een vrijwillige brandstichting. Andere oorzaken mogen worden uitgesloten, maar zijn niet automatisch uitgesloten. Een voorbeeld hiervan is de tenuitvoerlegging van een doodstraf in een land dat de doodstraf nog toepast. Sommige verzekeraars zullen dit dekken, andere verzekeraars niet.
Een bijzondere situatie is oorlog. De wet bepaalt namelijk dat een overlijden door oorlog standaard is uitgesloten. Hetzelfde geldt voor burgeroorlog. Het is wel zo dat de verzekeringsovereenkomst uitdrukkelijk kan bepalen dat dit toch is gedekt. Hierdoor kunnen militairen toch gewoon een overlijdensverzekering afsluiten, hoewel ze over het algemeen iets meer zullen betalen.
Tot slot staat het de verzekeraar vrij om zelf contractuele uitsluitingen in te voeren. Dit wordt vaak gedaan voor het overlijden door gevaarlijke sporten, met name op het gebied van luchtvaart. Denk daarbij aan valschermspringen en deltavliegen.
Acceptatie verzekerde bij overlijdensverzekering
De gezondheidsverklaring en de medische keuring worden niet alleen gebruikt om het bedrag van de premie te bepalen. De verzekeraar is namelijk niet verplicht om iedere kandidaat-verzekeringnemer te accepteren en kan op basis van de keuring een kandidaat weigeren. De meest gebruikte criteria bij het acceptatiebeleid zijn de gezondheidstoestand, het beroep, de sportactiviteiten en de hobbyactiviteiten.
Doordat verzekeraars rekening houden met de medische gegevens uit het verleden, is het voor mensen die kanker hebben gehad vaak moeilijk om een verzekering af te sluiten. Het risico bestaat namelijk dat de kanker terugkomt en dat risico vindt de verzekeraar te groot. De premie is vaak hoger, de wachttijd is langer of men weigert gewoon om te verzekeren. Dankzij een aantal wetswijzigingen is er nu wel een recht om vergeten te worden voor mensen die lang genoeg genezen zijn van kanker. Onder meer de leeftijd op het moment van de diagnose bepaalt hoelang men hiervoor kankervrij dient te zijn. Dit varieert van vijf tot tien jaar. Vanaf 2025 houdt men geen rekening meer met deze leeftijd en zal het volstaan om vijf jaar ziektevrij te zijn.
