Niet alleen bij het gebruik van illegale software, maar ook bij het bezit ervan voor commerciële doeleinden kan een vennootschap aansprakelijk worden gesteld door de auteur. In sommige gevallen kan ook de bestuurder persoonlijk aansprakelijk zijn, maar dan moeten er wel aan een aantal voorwaarden zijn voldaan.
Auteursrechtelijke bescherming van software
Net zoals boeken of gedichten kunnen ook computerprogramma’s auteursrechtelijke bescherming genieten. Het gebruik van programma’s is dan ook verboden zonder de toestemming van de auteur. Zo’n toestemming wordt klassiek verkregen door het kopen van een licentie.
Daarnaast verbiedt artikel XI.304 WER ook het louter bezit van commerciële programma’s voor commerciële doeleinden en zonder toestemming. De voorwaarde is dan wel dat de bezitter weet of redelijkerwijs had moeten weten dat het om een onrechtmatige kopie gaat. Het speelt geen rol of de gebruiker al dan niet te goeder trouw handelde.
Hij die een kopie van een computerprogramma in het verkeer brengt of voor commerciële doeleinden bezit, terwijl hij weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat het een onrechtmatige kopie is, dan wel middelen in het verkeer brengt of voor commerciële doeleinden bezit die uitsluitend bestemd zijn om de ongeoorloofde verwijdering of ontwijking van de technische voorzieningen ter bescherming van het computerprogramma te vergemakkelijken, is schuldig aan het misdrijf van namaak. (Artikel XI.304 Wetboek van Economisch Recht)
De vennootschap is met andere woorden vrij eenvoudig aansprakelijk. Moeilijker is het om de schade en aldus de schadevergoeding te begroten. In de wetgeving is er dan ook nergens opgenomen hoe men de schadevergoeding moet berekenen. In de Belgische rechtspraak kiest men er vaak voor om de schadevergoeding te begroten op een dubbele normale licentievergoeding per inbreuk. Dit was bijvoorbeeld recent nog het geval in een zaak voor het Hof van Beroep te Antwerpen, toen op de maatschappelijke zetel van een vennootschap acht computers met illegale versies van Microsoft Office en AutoCAD werden aangetroffen.
Ook bestuurder kan persoonlijk aansprakelijk zijn voor illegaal bezit software door vennootschap
De bestuurder van een vennootschap is ten aanzien van derden persoonlijk aansprakelijk voor fouten die hij in uitvoering van zijn opdracht heeft begaan, op voorwaarde dat het gaat om een buitencontractuele fout. Dit wordt getoetst volgens het criterium van de normale, voorzichtige en zorgvuldige bestuurder. Dit volgt uit artikel 2:56 WVV:
De in artikel 2:51 bedoelde personen en alle andere personen die ten aanzien van de rechtspersoon werkelijke bestuursbevoegdheid hebben of hebben gehad zijn jegens de rechtspersoon aansprakelijk voor fouten begaan in de uitoefening van hun opdracht. Dit geldt ook jegens derden voor zover de begane fout een buitencontractuele fout is. Deze personen zijn evenwel slechts aansprakelijk voor beslissingen, daden of gedragingen die zich kennelijk buiten de marge bevinden waarbinnen normaal voorzichtige en zorgvuldige bestuurders, geplaatst in dezelfde omstandigheden, redelijkerwijze van mening kunnen verschillen.” (artikel 2:56, lid 1 Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen)
Buitencontractuele fout
In eerste instantie is vereist dat het gaat om een buitencontractuele fout. Het moet dus een inbreuk uitmaken op een burgerrechtelijke algemene zorgvuldigheidsnorm. De rechtspraak ging er eerder al mee akkoord dat auteursrechtelijke inbreuken, al dan niet met of zonder opzet en al dan niet uit onwetendheid, zo’n inbreuk uitmaakt.
Criterium van de normaal voorzichtige en zorgvuldige bestuurder
Dit criterium is vrij subjectief en staat de rechter toe om naar de individuele situatie te kijken. De rechtspraak houdt onder andere rekening met de precieze omstandigheden, de concrete taken van de bestuurder en de verantwoordelijkheden van de bestuurder.
Het spreekt bijvoorbeeld in het voordeel als een bestuurder voorzorgsmaatregelen treft om het downloaden van illegale software door medewerkers onmogelijk te maken. Ook wanneer een bestuurder kan aantonen dat de bedrijfscomputers regelmatig op illegale software worden gecontroleerd en dat hij actief maatregelen treft om de betrokken medewerkers op de hoogte te brengen van dergelijke verbodsbepalingen staat hij sterker in zijn schoenen.
Daarnaast kan de bestuurder aantonen dat hij niet deelnaam aan de beslissing die de fout uitmaakt en dat hij de fout, eenmaal opgemerkt, meteen ter kennis heeft gebracht aan de andere leden van het bestuursorgaan. De notulen van de bestuursvergadering zullen daarbij als bewijs worden aangewend.
Laat het evenwel duidelijk zijn dat het voor de bestuurder niet volstaat om onwetendheid te opperen. Van een normaal voorzichtige en zorgvuldige bestuurder mag nu eenmaal worden verwacht dat hij de op de hoogte is van de gebruikte software in zijn onderneming en van de eventuele beleidsbeslissingen die daaromtrent genomen zijn. Ook de niet-deelname aan de beleidsbeslissingen volstaat niet: de bestuurder moet aantonen dat hij daartegen heeft opgetreden en de nodige acties heeft ondernomen.
Persoonlijke aansprakelijkheid bestuurder is beperkt
Wanneer de bestuurder persoonlijk aansprakelijk is voor de gebruikte software, wordt zijn persoonlijke aansprakelijkheid wel beperkt door het Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen. Dit gaat van 125.000 euro tot 12 miljoen euro afhankelijk van de gemiddelde omzet van de vennootschap over de afgelopen drie boekjaren. De persoonlijke aansprakelijkheid van een bestuurder van een grote vennootschap is dan ook fors groter dan die van een bestuurder van een kleine vennootschap. Deze beperkingen zijn wel niet van toepassing wanneer het gaat om een fout “die eerder gewoonlijk dan toevallig voorkomt”.
In solidum aansprakelijk
Wanneer de bestuurder naast de vennootschap aansprakelijk is, zal de rechter hen in solidum veroordelen tot betaling van de schadevergoeding. Dat wil zeggen dat ze alle twee gehouden zijn om de volledige schuld te betalen. Het schadelijdend bedrijf kan dan ook kiezen bij wie het aanklopt. Als één van de twee partijen de volledige schuld betaalt, kan die partij op zijn beurt bij de andere aankloppen om de helft van het betaalde terug te vorderen. Uiteraard in de hoop dat de bestuurde vennootschap voldoende kapitaalkrachtig is.
Daarnaast is het soms mogelijk om een betaalde schadevergoeding terug te vorderen van een werknemer die de software op eigen houtje installeerde. Er moet dan wel sprake zijn van bedrog, zware fout of herhaalde lichte fout. Aan deze voorwaarden is niet snel voldaan. Onder andere het arbeidsreglement, een IT-policy en eerdere schriftelijke waarschuwingen kunnen daarvoor worden gebruikt. Een werknemer die onwetend is en een enkele keer illegale software installeert, heeft behoudens arbeidsrechtelijke sancties dan ook weinig te vrezen.
