Het Grondwettelijk Hof heeft de dataretentiewet vernietigd. Hierdoor valt een belangrijk onderzoeksinstrument weg. De vernietiging komt er nadat een aantal organisaties, waaronder de Liga voor Mensenrechten, naar het Grondwettelijk Hof trokken. Geheel onverwacht is de vernietiging niet, want eerder had ook het Europees Hof van Justitie zich kritisch uitgelaten.
Telecomdata bij onderzoeken en verdwijningszaken
Bij een lopend onderzoek bieden telecomgegevens waardevolle informatie. Zo waren het onder meer ook de telecomgegevens die Ronald Janssen nekten. Deze gegevens helpen bovendien om vermiste personen op te sporen. Wel vaker kan men op basis van gsm-masten gericht in het kanaal gaan zoeken.
Bij onderzoeken is het gebruik van telecomdata bijna standaard geworden. Wanneer er een lichaam wordt gevonden, gaat men dus niet alleen op zoek naar vingerafdrukken en DNA-sporen, maar vraagt men ook telecomdata op. Men ziet dan snel wie er in de buurt van het slachtoffer is geweest en met wie het slachtoffer contact heeft gehad. Zo vindt men waardevolle getuigen en/of verdachten.
Telecombedrijven waren verplicht om gegevens bij te houden
Het probleem is dat telecombedrijven de gegevens al kunnen hebben gewist vooraleer ze worden opgevraagd. De dataretentiewet verplichtte telecombedrijven dan ook om preventief telefoondata van hun klanten bij te houden. Het ging om hun verkeersgegevens en locatiegegevens. Zo nodig kon er dus steeds worden teruggekeken naar wie jij op welk moment belde of sms’te en onder welke gsm-antenne jij je bevond. Deze gegevens werden twaalf maanden bijgehouden. Het gaat voor alle duidelijkheid dus niet over de inhoud van de gesprekken of de sms’jes.
Europees Hof en Grondwettelijk Hof spreken zich uit tegen de dataretentiewet
Een aantal organisaties zijn naar het Grondwettelijk Hof gestapt. De reden daarvoor is duidelijk: de massale opslag van gegevens van willekeurige burgers gaat volgens hen in tegen het recht op privacy. Het Grondwettelijk Hof stelde een prejudiciële vraag en het Europees Hof van Justitie was eveneens duidelijk: zo’n algemene preventieve bewaring kan niet door de beugel.
Volgens het Europees Hof van Justitie kan men enkel gericht data laten bijhouden, bijvoorbeeld om het reilen en zeilen van een verdachte te volgen. Ook een gerichte en tijdelijke preventieve bewaring is toegestaan, bijvoorbeeld bij een dreigende terreuraanslag. Maar een algemene preventieve privacyschending kan dus niet.
Daarom vernietigt het Grondwettelijk Hof nu de dataretentiewet, tot frustratie van politie en parket. Het maakt wel een uitzondering voor lopende onderzoeken waarvoor er al data is verzameld. Daar moet de rechter oordelen of het gebruik ervan al dan niet geoorloofd is. Als de rechter vindt van niet, moet hij het buiten beschouwing laten en doen alsof deze informatie niet bestaat. Bij nieuwe onderzoeken mag er niet meer naar de door de dataretentiewet bijgehouden data worden gegrepen. Volgens minister Van Quickenborne komt er een nieuwe dataretentiewet die beter rekening zal houden met de privacybezwaren.
