Illegaliteit van amfetamines

Amfetamines zoals speed zijn protypische stimulerende middelen. Ze hebben gelijkenissen met cocaïne, maar er zijn ook verschillen. Zo is de werkingsduur van amfetamines langer, maar is de ervaring iets minder intens. Amfetamines worden voornamelijk in Europese landen geproduceerd en verkocht. In de EU zouden 1,7 miljoen mensen in het afgelopen jaar (meth)amfetamine gebruikt hebben. België is een van de koplopers als het aankomt op de productie van amfetamines als speed.

Algemene informatie over amfetamines

Het bekendste voorbeeld van amfetamines is speed. Het wordt ook wel eens pep, belly of snelle genoemd. Dergelijke verschijningsvormen van amfetamines zijn illegaal. In sommige gevallen wordt het dextro-isomeer van amfetamine echter legaal voorgeschreven voor medische behandelingen, onder meer in het kader van narcolepsie en ADHD.

Voorkomen van (meth)amfetamines

Amfetamines worden het vaakst in poedervorm verkocht, maar het is ook als tablet of als capsule verkrijgbaar. Het wordt gesnoven of via de mond ingenomen. Daarnaast kan het ook worden ingespoten, hetgeen zeer verslavend is. In het geval van speed gaat het meestal om een wit poeder. Dit poeder kan echter ook andere kleuren aannemen, zoals gelig, roze, beige, oranje en bruin. Het poeder heeft een amorfe structuur die als droog wit en fijn poeder kan voorkomen, maar ook als een eerder vochtige materie (“natte speed”). Bij verse speed gaat het meestal om een structuur die doet denken aan een pasta. In tegenstelling tot cocaïne heeft speed een kenmerkende geur die het best als extreem zurig en chemisch kan worden omschreven.

Een afgeleid product hiervan is XTC, waarbij het een en ander wordt gecombineerd met een hallucinogene werking. In de praktijk gaat het dan om 3,4-methyleendioxymethamfetamine (MDMA). In de praktijk komt het echter steeds vaker voor dat er ook XTC-pillen worden verkocht die helemaal geen MDMA bevatten, maar andere stoffen die goedkoper en onvoorspelbaarder kunnen zijn. XTC komt over het algemeen in pilvorm voor. Vaak zijn de pillen van een afbeelding of logo voorzien.

Voorts komen ook methamfetamines voor. Hun werkingsduur en intensiteit is groter. Het wordt ook onder de naam crystal meth, ice of Yabaa op de markt gebracht. Het komt meestal in een kristalvorm voor en doet denken aan kleine ijskristallen die vervolgens worden gerookt. Daarnaast komt het ook in poedervorm voor. Crystal meth is, in tegenstelling tot speed, in België slechts zeer beperkt aanwezig. In de Verenigde Staten is het gebruik van methamfetamine veel couranter en komt speed minder vaak voor.

Gebruik van amfetamines

Speed wordt vrijwel altijd gesnoven. Hierbij wordt het poeder in lijntjes gekapt en nadien opgesnoven. Dit snuiven gaat minder eenvoudig dan bij cocaïne, waardoor gebruikers meestal een snuifpijpje gebruiken. Wanneer het om natte speed gaat, moet een gekapt lijntje eerst enkele minuten opdrogen vooraleer het goed kan worden opgesnoven. Gebruikers betalen ongeveer 8,5 tot 10 euro voor een gram speed. De straatwaarde van crystal meth kan tot tien keer hoger liggen.

Tevens kan speed ook oraal worden ingenomen. Hierbij wordt het poeder in een medicinale capsule ingenomen. Gebruikers maken soms ook zelf zo’n “bommetjes”. Hierbij doet men speed in een sigarettenblaadje, waarna men het inslikt. Eenmaal de maagzuren het sigarettenblaadje hebben opgelost, komt er plots een grote hoeveelheid speed vrij die volgens gebruikers aanvoelt als een energie-ontploffing in de maag.

Ten slotte kan speed ook worden geïnjecteerd. Hierbij wordt het poeder in water opgelost, via een spuit door een wattenstaafje (als filter) opgetrokken en vervolgens in een ader geïnjecteerd. Het effect is dan veel groter, maar het is ook veel verslavender.

Bij het opsnuiven komt de speed in het neusslijmvlies terecht en zal het na enkele minuten werkzaam zijn. Bij de zogenaamde “bommetjes” kan het 30 minuten tot een uur duren vooraleer het effect merkbaar is. Bij het spuiten zijn de effecten al na enkele seconden voelbaar. De effecten houden ongeveer 4 tot 8 uur aan.

Werking en verschijnselen

Amfetamine bootst de werking van stoffen in het sympathisch zenuwstelsel na. Hierdoor komt er meer adrenaline en noradrenaline vrij en blijven ze ook extra lang doorwerken. Deze stoffen worden normaal gezien bij gevaar of spanning geactiveerd en zorgen ervoor dat de mens sneller kan reageren, hierdoor krijgt ook de vlucht- of vechtdrang voorrang op onder meer de stofwisseling en de eetlust. Ook stijgen zowel de hartslag als de bloedsuiker en de bloeddruk en kan men tot grotere prestaties overgaan.

Mensen die amfetamines innemen ervaren dan ook veel meer energie. Ze zullen ook meer zweten, meer praten en ze kunnen vaak onwillekeurige lichaamsbewegingen maken. Daarnaast kunnen ze tijdens het gebruik last krijgen van hoofdpijn.

Gevaren van amfetamines

Amfetamines kunnen hartproblemen veroorzaken en gebruik kan zo in de dood resulteren. Daarnaast zijn ook lever-, nier- en erectieproblemen geconstateerd. Op psychisch niveau houdt het gebruik van amfetamines een verhoogd risico in op mentale verwarring en psychoses (waanbeelden en hallucinaties). Dergelijke psychoses zijn meestal wel van voorbijgaande aard en zullen na verloop van tijd verdwijnen. Wanneer men stopt met het gebruik van amfetamines kan dit in depressies resulteren. Kenmerkend aan zware speedgebruikers is dat zij knarsetanden, waardoor de tanden afslijten. Rottende tanden en verregaande gebitschade komt vaak voor.

Daarnaast moeten gebruikers beseffen dat zij nooit helemaal zeker zijn van wat zijn innemen. Amfetamines worden in de keten van producent naar eindgebruiker verschillende keren versneden om een grotere winstmarge te behalen. Gemiddeld genomen hebben amfetaminestalen in ons land een zuiverheid van 25%, maar de verschillen tussen de onzuiverste (0,15%) en de zuiverste (73,45%) gevonden stalen zijn heel groot. De producten waarmee amfetamines zijn versneden, zijn bovendien niet altijd zonder gevaar. Door onduidelijkheid over de zuiverheid bestaat er ook altijd een risico op een overdosis.

Ten slotte zijn er natuurlijk de gevaren die verbonden zijn aan het gebruik van injectienaalden. Het gaat dan voornamelijk om de risico’s met betrekking tot het delen van naalden met andere gebruikers.

Productie van (meth)amfetamines

Voor een gedegen productie van amfetamines is een goede scheikundige achtergrond vereist, net zoals goede hardware. Er wordt namelijk met explosieve en ontvlambare grondstoffen gewerkt. In theorie zou een chemicus wellicht kiezen voor een fenyl 2-propanonsynthese waarvoor professionele destillatiesets en moeilijk te vinden chemicaliën vereist zijn. In de praktijk is het echter niet zo eenvoudig. Ook de productie op basis van DL-phenylalanine loopt tegen gelijkaardige problemen aan.

In de praktijk komt het vaak voor dat producenten enkel een recept volgen en geen scheikundige kennis hebben, maar dit loopt wel vaker mis. Het niet correct inschatten van bepaalde bestanddelen of het iets te lang koken kan namelijk al meteen in een gevaarlijke reactie resulteren. Zij gebruiken vaak ook zelfgemaakte hardware en kiezen voor eenvoudigere methoden die gevaarlijker zijn. Een voorbeeld daarvan is de kristalmethode waarbij efedrine-HCI als precursor wordt gebruikt.

Bij deze productiemethode doet men efedrine, iodine en rode fosfor in een rondbodemkolf waarin men ze mengt. Hieraan wordt vervolgens gedemineraliseerd water toegevoegd opdat de chemicaliën zouden oplossen. De rondbodemkolf wordt vervolgens verwarmd tot het mengsel kookt. Tijdens dit kookproces zou er waterstofjodide kunnen ontsnappen. Waterstofjodide is een anorganisch zuur dat ernstige brandwonden veroorzaakt bij contact met de huid of de ogen. Om het vrijkomen van waterstofjodide te voorkomen, is het dan ook belangrijk dat de rondbodemkolf met een terugvloeikoeler wordt uitgerust.

Na ongeveer 8 uur koken zal de efedrine grotendeels in iodomethamfetamine zijn omgezet. Nu moet de rode fosfor weg worden gefilterd en dient het geheel basisch te worden gemaakt. Hiervoor voegt men natriumhydroxide toe tot dit een pH-waarde van zo’n 13-14 bereikt.

Op dit punt heeft men ruwe amfetamine verkregen, maar dan in de vrije base-vorm. Men dient dan nog tolueen toe te voegen zodat de vrije base in de bovendrijvende tolueen-laag kan oplossen. Na het toevoegen van waterstofchloride wordt het eindproduct verkregen.

Geschiedenis van amfetaminegebruik

Amfetamines zijn op het einde van de 19^de eeuw ontdek door Lazăr Edeleanu, een Roemeens chemicus. Naast het feit dat hij de eerste chemicus is die amfetamine synthetiseerde is hij ook uitvinder van de moderne raffineermethode voor ruwe olie. Methamfetamines zijn dan weer voor het eerst gesynthetiseerd in 1919 en dit door Akira Ogata, een Japans chemicus. De later verkregen methamfetaminepil, Philopon (letterlijk: “liefde voor werk”), werd aan militair personeel en aan werknemers van regeringsfabrieken gegeven om hun rendement te verhogen.

In 1927 had men ontdekt dat amfetamines verlichting boden bij bronchitis en astma en werd het in de vorm van inhalators voorgeschreven, ook aan kinderen. Vrij snel had men in West-Europa begrepen dat de stof bijkomstige ‘voordelen’ had. Daarop werden methamfetaminepillen door het Duitse farmaceutische bedrijf Temmler op de markt gebracht (Pervitin, maar ook bekend onder de naam Herman-Göring-pil). Deze pillen werd genomen door de piloten van de Luftwaffe omdat het hen alerter hield. Ook aan geallieerde zijde werd methamfetamine als ondersteunend middel gebruikt en het is bekend dat ook Adolf Hitler de pil regelmatig nam.

Door het grootschalig gebruik tijdens de Tweede Wereldoorlog ontdekte men echter dat er diverse gezondheidsnadelen aan het gebruik ervan verbonden zijn. Zo zou het hartklachten kunnen veroorzaken. Daarom werd na de oorlog besloten om het enkel nog op voorschrift te verkopen. Tot begin jaren ’60 zagen dokters er echter geen probleem in om deze pillen zelfs voor kleine kwaaltjes voor te schrijven. Een van de pillen die op de markt werd gebracht was Obetrol. Obetrol was een vermageringspil die vrij eenvoudig aan zwaarlijvige mensen werd voorgeschreven. De pil onderdrukte, net zoals speed, namelijk het hongergevoel. Pas in de jaren ’70 werd Obetrol verboden.

Vanaf midden jaren ’60 werd amfetamine hoe dan ook minder eenvoudig voorgeschreven en begonnen de illegale labo’s op te komen. De laatste grote amfetaminegolf dateert van de Vietnamoorlog. Toen nam het amfetaminegebruik bij Amerikaanse soldaten spectaculair toe. Ongeveer 60% van de Amerikaanse soldaten gebruikten toen amfetamines en/of heroïne, opium en marihuana.

Tegenwoordig worden amfetamines voornamelijk gemaakt in clandestiene labo’s in Europa. In West-Europa zijn Nederland en België koplopers als het op de productie van amfetamines aankomt. De sterke methamfetamines worden echter vrijwel niet in België geproduceerd of gebruikt, maar is eerder een Amerikaans fenomeen.

Wetgevend kader van amfetamines

Lange tijd waren amfetamines perfect legaal en waren ze zelfs zonder voorschrift verkrijgbaar. Toen men bewust raakte van de gezondheidsrisico’s kwam daar verandering in. Het VN-verdrag van 21 februari 1971 inzake psychotrope stoffen plaatste het op de zogenaamde lijst II (gereguleerde stof), waardoor het in de 183 staten die partij waren aanvullend werd gereguleerd. Sommige landen zoals Zuid-Korea hebben daarop amfetaminen en hun aanverwante stoffen compleet verboden, zelfs voor medisch gebruik.

In veel andere landen is de productie echter sterk gereguleerd en kan het wel nog worden gebruikt voor medische behandelingen. Vooral in het kader van ADHD-behandelingen worden amfetaminen en hun aanverwante stoffen nog vaak gebruikt. Een voorbeeld uit eigen land is Rilatine, een ADHD-medicijnen dat ook onder studenten wordt verhandeld en waardoor men beter zou kunnen studeren. Ritaline bevat in feite methylfenidaat als werkzame stof, wat nauw is verwant aan amfetamine maar dat wel minder sterk is. Omdat elk land andere regels heeft, mogen dergelijke ADHD-pillen niet zomaar worden meegenomen op reis.

Amfetamines en de Drugswet van 24 februari 1921

De Drugswet van 24 februari 1921 maakt zowel het verkopen als het aankopen, bezitten en invoeren van amfetamines als speed strafbaar. Het maakt daarbij niet uit of amfetamines voor geld en al dan niet met winst worden verkocht, worden geruild of zelfs gratis worden weggeven. In de praktijk zal de politie bij een vaststelling altijd een proces-verbaal opmaken en het een en ander ter griffie neerleggen. Het dossier zal ook aan de procureur worden overgemaakt die vervolgens dient te beslissen of er tot vervolging moet worden overgegaan. In de Drugswet zijn een aantal verzwarende omstandigheden opgenomen:

• De jeugdige leeftijd ten opzichte van wie het drugsmisdrijf wordt gepleegd
• Ernstige gevolgen van het misdrijf (bv. overdosis)
• Het feit dat er sprake is van een vereniging
• Bijzondere herhaling

Op het basismisdrijf, bijvoorbeeld het gebruik van speed, staat een gevangenisstraf van 3 maanden tot 5 jaar. De rechter legt daarnaast een geldboete op van 1.000 tot 100.000 euro (te vermeerderen met de opdeciemen; op dit moment x 8). Bij verzwarende omstandigheden wordt de straf verder opgetrokken tot een gevangenisstraf die tot 20 jaar kan oplopen.

Verzwarende omstandigheid	Straf
Basismisdrijf	Opsluiting van 3 maanden tot 5 jaar en een geldboete van 1.000 tot 100.000 euro.
T.a.v. minderjarigen boven 16 jaar	Opsluiting van 5 tot 10 jaar en een facultatieve geldboete van 1.000 tot 100.000 euro.
Resulteert in een ongeneeslijke ziekte, blijvende arbeidsongeschiktheid, verminking of het verlies van een orgaan
T.a.v. een minderjarige tussen 12 en 16 jaar	Opsluiting van 10 tot 15 jaar en een facultatieve geldboete van 1.000 tot 100.000 euro.
Resulteert in de dood
Deelnemer aan een vereniging
T.a.v. een minderjarige jonger dan 12 jaar	Opsluiting van 15 tot 20 jaar en een facultatieve geldboete van 1.000 tot 100.000 euro.
Leider van een vereniging

Gebruik van amfetamines in het verkeer

In het verkeer heerst er een nultolerantie ten aanzien van het gebruik van amfetamines als speed. Er is dus geen onderlimiet zoals dit met alcohol wel het geval is. Wel is er een wetenschappelijke drempelwaarde waaronder men niet met 100% zekerheid uitsluitsel kan bieden. In het geval van MDMA en amfetamines gaat het om 25 ng/ml. In de praktijk doet men de noodzakelijke tests op basis van een checklist en achtereenvolgens een speekseltest en een speekselanalyse of bloedanalyse in een labo.

Wanneer het resultaat van het onderzoek positief positief is, wordt er meteen een rijverbod van 12 uur opgelegd. Het voertuig moet ter plaatse worden achtergelaten en de bestuurder moet meteen zijn rijbewijs inleveren. Na bevestiging in het labo volgt de bestraffing. Het gaat om een rijverbod van 3 maanden tot 2 jaar, geldboetes van 200 tot 2.000 euro (x 8) en eventueel een verplichting om het rijexamen te herhalen. Bij herhaling van de feiten worden deze straffen verhoogd.