Met het evenement en het bijhorende boek Homo Roboticus wist de VUB de afgelopen dagen de Vlaamse media te inspireren. Verschillende kranten namen het onderzoek gretig over en diverse experts gaven hun mening. Niet geheel verwonderlijk, want Vlamingen zijn duidelijk pessimistisch als het op robots aankomt. Zo vrezen we massaal dat we onze job aan robots gaan verliezen.
Maar wat zijn de gevolgen daarvan voor ons sociaal welvaartssysteem? En wat met de begroting? Kunnen we robots belastingen laten betalen? Dit laatste wordt alvast door sommige experts geopperd, die zich voornamelijk op de zogenoemde “belasting op drijfkracht” laten inspireren.
Lees ook: Wat als een robot een volwaardige burger wordt?
Wat is de belasting op drijfkracht?
De kritische vragen die men zich nu stelt, zijn eigenlijk niet helemaal nieuw. Toen de motor en de machines hun intrede deden, stelde men zich dezelfde vragen. Toen werd een belasting op drijfkracht geïntroduceerd. Een belasting op de motor dus. Een belasting die uiteindelijk handenarbeid moest beschermen. Weinig geslaagd, want vandaag de dag zijn het toch machines die de fabrieken sieren.
Lees ook: Worden advocaten vervangen door robots?
Toch is de belasting op drijfkracht in vele Vlaamse gemeenten nog steeds realiteit. In de stad Tielt moeten handels-, nijverheids- en landbouwbedrijven bijvoorbeeld een belasting van €8,75 /kW betalen. Natuurlijk doet de stad Tielt dat niet om de handenarbeid in haar stad te beschermen. Het heeft eerder te maken met het feit dat de gemeenten omzet en inkomen niet mogen belasten, maar het wel steeds moeilijker hebben om een financieel evenwicht te vinden. De vroegere belasting op drijfkracht is dan een welgekomen toevoeging aan het lokaal belastingsysteem. Ook op andere domeinen zijn gemeenten overigens inventief. Zo zijn belastingen op bankautomaten of belastingen op toeristische logies evenmin ongewoon.
Maar kan zo’n belasting op drijfkracht toch een nieuw doel dienen? Kan het de stimulans zijn voor een federale belasting op robots? Volgens sommigen wel. Maar daar is prof. dr. Michel Maus, advocaat, doctor in de rechter en bijzonder licentiaat in het fiscaal recht, het niet mee eens. In het boek Homo Roboticus stelt hij een andere oplossing voor.
Draai de fiscale logica om
Volgens Michel Maus is het creëren van een efficiënte robotbelasting niet eenvoudig. Dat toont ook de belasting op drijfkracht aan. Fiscale chaos en een administratieve rompslomp zijn volgens hem het logisch gevolg van dergelijke forfaitaire belastingen. Hij stelt daarom voor om de fiscale logica om te draaien.
De voorstellen tot invoering van een robotbelasting vertrekken van de gedachte dat bedrijven die gebruikmaken van technologie in plaats van werknemers, daarvoor fiscaal moeten worden afgestraft en een compenserende belasting moeten betalen. Maar wat als we nu net het tegenovergestelde zouden doen, en bedrijven die gebruikmaken van werknemers fiscaal belonen? Is dat geen aantrekkelijke gedachte?” Michel Maus, Homo Roboticus, p. 239
In zijn fiscaal model draait men het huidig fiscaal model, waar bedrijven die in technologie investeren daarvoor fiscale beloningen krijgen, dus om. In plaats van bedrijven die investeren in robots die voor jobverlies zorgen te belonen, zou men de beloningen dus toekennen aan bedrijven die dit net niet doen. Bedrijven met een lage tewerkstellingsgraad zouden dan meer belastingen betalen dan bedrijven met een hoge tewerkstellingsgraad.
Toch geeft hij toe dat zo’n oplossing niet allesomvattend is. Zeker indien grote techbedrijven niet in België maar elders belastingen betalen. De digitaks die door de Europese Commissie begin 2018 werd voorgesteld kan een oplossing zijn. Of moeten we toch maar overstappen naar een “Taxation of Things”, zoals Michel Maus het met een knipoog naar the Internet of Things weet te verwoorden?
Meer lezen over hoe we ons al dan niet kunnen bewapenen tegen de nieuwe robotsamenleving? Welke uitdagingen we moeten overwinnen en hoe vooraanstaande academici de oplossingen zien? Bestel dan het boek Homo Roboticus waar 30 prangende vragen van antwoorden worden voorzien.
