De koers van Bitcoin blijft erg volatiel. Middenin het angstverhaal geven velen aan dat ze hun (beleggers)toekomst zien in andere cryptomunten. Onder andere Ethereum is aan een fikse opmars bezig. Voornamelijk hun systeem op basis van smart contracts zou, althans volgens hen, heel disruptief kunnen werken. Overheden, notarissen, juristen: allen zouden ze in de gevarenzone terechtkomen. Maar is dat ook echt zo? Velen blijken geen kaas gegeten te hebben van de nieuwe cryptowereld. Wij beantwoorden enkele vragen met een duidelijke focus op de juridische wereld.
# 1. Wat is de blockchain?
De blockchain omschrijven we als een technologie waarbij we onafhankelijk transacties kunnen uitvoeren. Hierdoor zouden de transacties en processen sneller en goedkoper afgehandeld kunnen worden. Bitcoin gebruikte als eerste die technologie om zonder een bank geld te transfereren. Toch biedt de blockchain ook extra mogelijkheden. We denken bijvoorbeeld aan het transfereren van elektriciteit, auteursrechten of zelfs domeinnamen.
In de praktijk kunnen we de blockchain het best vergelijken met een grootboek. Alle transacties worden (vaak geanonimiseerd) in dit grootboek opgenomen. Dit grootboek is openbaar en kan niet gewijzigd worden – wel aangevuld. Iedereen die deelneemt aan het cryptosysteem heeft automatisch een kopie van het grootboek. Deze grote hoeveelheid kopieën moet garand
eren dat het grootboek niet zomaar eenzijdig kan aangepast of gehackt worden. De kracht van het grootboek gaat verscholen achter de massa van de gebruikers.
Hetzelfde mechanisme kan gebruikt worden om bijvoorbeeld testamenten, overlijdens, huwelijken of politieke mandaten te registreren. Door een grote hoeveelheid kopieën is het niet mogelijk dat gegevens verloren gaan, niet worden aangegeven of aangepast worden. Dat zou een grotere veiligheid moeten garanderen. Een eenvoudig raadpleegbare boekhouding voor alle gebruikers: als dat niet transparant is?
# 2. Wat is een smart contract?
In Bitcoin zijn heel wat regels voorgeprogrammeerd. Die regels zorgen ervoor dat transacties veilig worden uitgevoerd. Zo is er bijvoorbeeld de regel dat je jouw Bitcoin maar één keer kan uitgeven en dat de eigendom ervan nadien overgaat naar de andere partij. In een monetair systeem is zo’n regel logisch. Bitcoin is dan ook niets meer of minder dan een voorgeprogrammeerde vertaling van hoe onze economie functioneert.
Ethereum maakt dan weer gebruik van smart contracts. Zo’n smart contracts laten toe om in een bepaalde mate ook zelf regels te scheppen. Om die regels te maken moet je wel een en ander afweten van programmeren en moet je hun unieke programmeertaal onder de knie krijgen. Eenmaal dat euvel achter de rug is, opent zich een scala aan mogelijkheden.
Zo kan je bijvoorbeeld een smart contract opstellen om een veiling of loterij te organiseren. Hierbij programmeer je regels over commissies, het minimale opbod, de verkoopwaarde, … Alles verloopt nadien automatisch zodat iedereen de zekerheid heeft dat het verloop ervan eerlijk zal gebeuren. In de praktijk kan je dus een eBay krijgen zonder hun servers of een loterij zonder tussenkomst van de Nationale Loterij. Eenzelfde digitale vertaling zouden we kunnen krijgen voor een huurovereenkomst, de energierekening of zelfs de verdeling van een nalatenschap.
# 3. Kan een juridische overeenkomst worden omgezet in een smart contract?
Als we de makers van de cryptomunten mogen geloven, dan zou een smart contract de klassieke juridische overeenkomst moeten kunnen vervangen. In theorie kan dat misschien wel, in de praktijk is dat een stuk moeilijker.
Het is bijvoorbeeld niet eenvoudig om te garanderen dat alle partijen de draagkracht van de overeenkomst voldoende begrepen hebben. Zeker zonder wetgevend kader zal een smart contract maar moeilijk een klassieke overeenkomst kunnen vervangen.
Wat dan weer wel mogelijk is, is dat beiden in cohesie samenleven. Zo kan er bijvoorbeeld een en ander op papier gezet worden en kan de uitvoering van die overeenkomst via een smart contract verlopen. Zo’n smart contract behelst dan enkel en alleen de clausules die in de overeenkomst werden afgesproken en zorgt ervoor dat een en ander correct verloopt.
Toegegeven: onze juridische wereld is zo complex dat het zich maar moeilijk laat vertalen naar exacte computercodes. Die computercodes houden bijvoorbeeld geen rekening met menselijke interpretaties. Enkel voor eenvoudige overeenkomsten en transacties zouden er, althans op korte termijn, mogelijkheden kunnen zijn. Stellen dat ieder contract een smart contract zou worden? Dat gaat te ver.
# 4. Disruptief voor notarissen?
Een van de grootste beweringen van de aanhangers van smart contracts is dat het op termijn wel eens een notaris zou kunnen vervangen. Volgens hen zou het ingebouwde systeem immers een minstens even hoge betrouwbaarheid kunnen garanderen en dat zelfs op langere termijn.
Dat durven wij alvast niet zeggen. Een notaris blijft immers noodzakelijk om na te gaan of de gegevens ook correct zijn. Zelfs bij een baanbrekend succes zou een notaris nog steeds noodzakelijk zijn om de op de blockchain geregistreerde gegevens te controleren.
Een smart contract kan dan bijvoorbeeld wel een vastgoedtransactie tot uitvoer brengen, maar de notaris zal nog steeds moeten nagaan of de verkoper wel effectief de eigenaar is, of er al dan niet een geldig bodemattest voorhanden is en of er geen lasten op het erf rusten. Wat de smart contract dan wel nog kan doen? De betaling regelen, alhoewel het daar helemaal niet zo slim voor hoeft te zijn. Stellen dat de blockchain de notaris kan vervangen, is dan ook te veel van het goede.
Conclusie
De blockchain en smart contracts zijn zeker een interessant concept, dat gaan we niet ontkennen. Echter blijft het wat ons betreft bij een concept dat in z’n kinderschoenen staat. Ook op wettelijk vlak zijn er nog heel wat euvels die overwonnen moeten worden.
Mochten ze echter toch doorbreken en een revolutie veroorzaken? Dan zien we eerder een cohesie met de huidige juridische beroepen dan een loutere vervanging. Zo zal een smart contract geen vervanging maar een vertaling zijn van een juridisch contract. Rechters zullen nog steeds moeten kunnen interpreteren. Notarissen zullen nog steeds moeten waarmerken en slechts een klein gedeelte van de overeenkomst kan eventueel worden omgezet in een smart contract. Een smart contract zal louter een automatische uitvoering zijn van hetgeen afgesproken werd en dan hebben we het alvast over een wel heel lange termijn. Op korte termijn? Daar lijkt ons weinig te veranderen.
